Tag: Lambda.global

Сургуулиа төгсөөд ажилд орох анхны алхам нь ихэнх залууст “том хүн” болох эхлэл шиг л санагддаг. Цалинтай болно, нэр дээр чинь албан тушаал бичигдэнэ, эцэг эхийнхээ ачааг жаахан ч атугай нимгэлнэ гэж итгэж ажилд ордог. Гэвч энэ бүгдийг баталгаажуулж байдаг чимээгүй, гэхдээ маш чухал зүйл бол “ажлын гэрээ” юм.

Өдөр тутмын ажилдаа сэтгэл гарган, хичээнгүй байснаар бүх зүйл сайн явагдана гэж найдах нь ганц талын итгэлцэл юм. Харин гэрээ бол хоёр талын баталгаат ойлголцол. Яг л ханын цаана буй салхи шуурганаас хамгаалах шилэн цонх шиг таныг хүнд нөхцөлөөс хамгаална. Гэтэл бодит байдал дээр залуус гэрээний утга агуулгыг сайн уншилгүйгээр, бүр зарим нь огт бичгээр гэрээ хийлгүйгээр ажилд ордог нь хамгийн том алдаа. Тэгвэл юун дээр анхаарах ёстой вэ?

1. Гэрээг бичгээр хийх нь таны эрх

Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар, ажил олгогч болон ажилтан хоорондын гэрээ заавал бичгээр хийгдэх ёстой. Аман тохиролцоо хэзээ ч баталгаа болохгүй. Тухайн байгууллага амнаасаа “Цалин чинь 2 сая₮” гэж хэлсэн ч, бичгээр 1.2 сая₮ гэж тусгасан бол зөвхөн бичиг баримтыг хууль хүлээн зөвшөөрнө.
Зөвлөгөө: Хэрвээ гэрээ бичгээр хийгдээгүй бол гарын үсэг зурж, хуулбараа өөр дээрээ хадгалаарай. Танд эрх бий гэдгийг бүү мартаарай.

2. Гэрээний гол зүйлсийг шалгах жагсаалт

Хааяа хүн “урьдчилж олдсон ажил чинь аз” гэж бодоод, гэрээг нүдээрээ гүйлгээд л гарын үсэг зурдаг. Гэхдээ доорх зүйлсийг заавал шалгаарай:

Зөвлөгөө: Зарим байгууллага “сургалтын гэрээ” гэж нэрлэсэн гэрээгээр таныг 2-3 жил ажиллахыг тулган шаарддаг. Энэ нь хуулийн дагуу ч, зүй бус нөхцөл агуулагдсан байж болох тул хуульчтай зөвлөхөд гэмгүй.

3. Нийгмийн даатгал төлөгдөж байгаа эсэх

Цалин буух болгондоо “байгаа дээр нь л аваад байя” гэж бодох нь тухайн үеийн хэрэгцээг хангаж болох ч, урт хугацаанд таныг эрсдэлтэй байдалд оруулж болзошгүй. Нийгмийн даатгал төлөгдөөгүй тохиолдолд:

• Эмнэлгийн зардал таны карманаас
• Тэтгэвэр авах эрхгүй
• Ажилгүйдлийн тэтгэмж авах боломжгүй болно

Зөвлөгөө: Та өөрийнхөө нийгмийн даатгалын төлөлтийн байдлыг www.ndaatgal.mn сайтаас шалгаж болно.

4. Хэт өргөн хүрээтэй “нууцлалын гэрээ”-нд болгоомжтой ханд

Зарим байгууллагууд ажилтнуудаасаа “та энд ажилласныхаа дараа 2 жилийн турш ижил төрлийн байгууллагад ажиллахгүй” гэх заалт бүхий гэрээ байгуулдаг. Энэ нь таны мэргэжлийн эрх чөлөөг хязгаарлаж болох тул хуульчтай зөвлөх нь зөв.

5. Гарын үсэг зурхаасаа өмнө заавал асуух

Та “багасгах, чимээгүй байх тусам ажил олгогчид таалагдана” гэж бодож байж магадгүй. Гэвч яг эсрэгээр — мэргэжлийн хандлагатай, гэрээ уншдаг, ойлголтоо тодорхой болгож чаддаг ажил горилогч илүү итгэл төрүүлдэг.

Асуух жишээ асуултууд:

• Энэ гэрээний дагуу хэзээ цалин олгогдох вэ?
• Туршилтын хугацаанд цалин бүтнээр олгогдох уу?
• Илүү цагийн урамшуулал хэрхэн тооцогдох вэ?
• Гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө ажлаа соливол ямар үр дагавартай вэ?

Итгэлцэл бол аман бус, бичгээр баталгаажих ёстой зүйл

Залуус бид хурдтай, уян хатан, ухаалаг шийдвэр гаргаж чаддаг. Гэхдээ аливаа ажлын эхлэл болгонд “эрх зүйн боловсрол” давхар явах хэрэгтэй. Учир нь, нэг буруу гарын үсэг хэдэн жилийн нойргүй шөнийн эхлэл байж мэднэ. Харин та одоо яг хаанаас эхлэхээ мэдэхгүй, аль байгууллагад ажиллах нь өөрт тань үнэ цэнтэй байх бол гэдэг дээр эргэлзэж байгаа бол lambda.global руу орж, өөрийн үнэ цэнийг ойлгож, зөв хамт олныг олоорой.

21-р зууны ажлын байр, карьерын орчин хурдтай хувьсаж байна. Хөгжлийн хурдаас хоцрохгүйн тулд ажил мэргэжил, ур чадвараа тасралтгүй шинэчилж, өөрийгөө хөгжүүлж байх шаардлагатай. Үүнийг л олон улсад “Skilling Up” гэж нэрлэдэг. Энэ нь “нэг мэргэжилтэй байхад хангалттай” гэсэн хуучин ойлголтыг үгүйсгэж, насан турш суралцах, өөрчлөлтөд дасан зохицох чадвар нь “ажлын байрны баталгаа” болж байгааг баталдаг.

Судалгаа: Шинэ ур чадвар – шинэ амьдрал 

Дэлхий дахинд: WEF-ийн Future of Jobs Report 2023-т дурдсанаар

• 2027 он гэхэд дэлхийн ажилчдын 44% нь шинэ ур чадвар эзэмших шаардлагатай болно.
• Хиймэл оюун ухаан, автоматжуулалт, дижитал шилжилт уламжлалт ажлын байрны бүтцийг өөрчилж байна.

McKinsey Global Institute-ийн тооцоогоор2030 он гэхэд 375 сая хүн өөр чиглэлд дахин мэргэших шаардлагатай болно.

Монгол Улсад:

• ХНХЯ-ны 2024 оны судалгаагаар Монголд ажилгүй иргэдийн 60% нь хөдөлмөрийн зах зээлд эрэлттэй байгаа ур чадвар эзэмшээгүй байна.
• HR Mongolia-ийн ажлын зарын шинжилгээгээр компаниудын 68% нь тухайн албан тушаалд туршлагаас гадна тодорхой ур чадвар шаардаж байгааг онцолсон.

Skilling Up гэж яг юу вэ?

“Skilling Up” гэдэг нь:

• Шинэ мэдлэг, ур чадвар эзэмших
• Өмнөх чадвараа шинэчлэн сайжруулах
• Зах зээлд эрэлттэй компетенц бий болгох үйл явц юм.

Энэ нь зөвхөн мэргэжлийн сургалт, дипломтой холбоотой биш. Харин хувь хүний хөгжлийн амьд процесс юм.

Тасралтгүй суралцах нь ямар ашигтай вэ?

1. Карьерын баталгаа
   – Мэргэжлийн чиглэл өөрчлөгдөх үед ажилгүй болохоос сэргийлнэ.
   – Өөрийн үнэ цэнийг нэмэгдүүлнэ.
2. Орлогын өсөлт
   – Skills-based hiring буюу ур чадвар дээр суурилсан цалин тогтоох хэлбэр түгээмэл болж байна.
3. Өөртөө итгэх итгэл
   – Өөрийгөө хөгжүүлэх нь хувь хүний үнэлэмжийг өсгөж, сэтгэл ханамж нэмэгдүүлдэг.
4. Шинэ салбарт орох боломж
   – Data analyst, UX дизайнер, AI судлаач гэх мэт шинэ ажлуудад орох боломж нээгдэнэ.

Skilling Up хийх 5 алхам

1. Өөрийгөө үнэл
   – Би юу мэдэх вэ? Юу сурах хэрэгтэй вэ?
   – MBTI, Career Personality Test, Skills Audit хийх
2.  Зорилгоо тодорхой болго
   – “Юуны төлөө сурах вэ?”
   – 6 сарын, 1 жилийн карьер төлөвлөгөө гаргах
3. Нөөцөө зөв ашигла
   – Онлайн платформ: Coursera, EdX, Udemy, Khan Academy, 
   – Монголд: Nomad School, Nest Academy, Lambda global
4. Сурсан зүйлээ хэрэгжүүл
5. Давтан, гүнзгийрүүл
   – унших, бичих, заах, турших замаар жинхэнэ чадварыг бий болго

Эцэст нь:

Skilling Up бол сонголт биш — шаардлага юм. Ирээдүйн ажил мэргэжил гэдэг тодорхой биш болсон энэ үед ур чадваргүй бол боломж хаагдана. Харин тасралтгүй суралцаж буй хэн бүхэнд ямар ч боломж нээлттэй байх болно. https://lambda.global таны мэргэжлийн хөгжлийн замд хамтдаа урагшлах үнэнч зөвлөх байх болно. 

Өнөөдөр хөдөлмөрийн зах зээлд ажил олгогч, ажилтан хоёрын хоорондын харилцаа улам бүр олон талтай, төвөгтэй болж байна. Энэ орчинд хувь хүн өөрийн эрх ашгаа хамгаалж, шударгаар ажиллахын тулд хөдөлмөрийн хуулийг зайлшгүй мэддэг байх шаардлагатай. Хөдөлмөрийн тухай хууль бол ажилтны эрхийг хамгаалах, хөдөлмөрийн шударга харилцааг хангах үндсэн суурь баримт бичиг юм.

Яагаад хөдөлмөрийн хуулийг унших зайлшгүй хэрэгтэй вэ?

1. Эрхээ мэдэх нь хамгаалах эхлэл

Ажилтан бүр дараах эрхтэй байдгийг мэдэх үү?

• Ажлын байрны аюулгүй, эрүүл орчинд ажиллах
• Цалин хөлсөө хугацаанд нь бүрэн авах
• Илүү цагаар ажилласан бол зохих нөхөн олговор авах
• Амралт, тэтгэвэрт гарах эрхээ эдлэх

Хэрэв та эдгээр эрхүүдийн аль нэгийг нь мэдэхгүй байвал, ажил олгогч хууль зөрчиж байгааг ч анзаарахгүй өнгөрөх эрсдэлтэй.
Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах, цалингийн нөхцөл тохирох, ажлаас чөлөөлөх гэх мэт бүх процесс хуульд үндэслэн явах ёстой. Ажил олгогч хууль зөрчиж, таныг үндэслэлгүй ажлаас халсан тохиолдолд та өөрийгөө хамгаалах мэдлэгтэй байх хэрэгтэй.

2. Ажилд орохоос эхлээд гарах хүртэл хууль хэрэгтэй

Хөдөлмөрийн гэрээ байгуулах, цалинг тохирох, ажлаас чөлөөлөх зэрэг бүхий л үйл явц хуулийн дагуу явагдах ёстой. Хэрэв ажил олгогч үндэслэлгүйгээр таныг ажлаас халсан бол та өөрийгөө хамгаалах мэдлэгтэй байх хэрэгтэй.

3. Хууль мэдэхгүйгээс болж хохирох эрсдэл өндөр

Хөдөлмөрийн маргааны олонх нь ажилтнуудын хууль мэдэхгүйгээс үүдэлтэй байдаг. Жишээлбэл, халагдах үедээ нөхөн олговор авах эрхтэй гэдгээ мэдэхгүй өнгөрөх, амралтын мөнгө бодитоор бодогдсон эсэхийг нэхэмжлэхгүй байх зэрэг тохиолдол цөөнгүй.

4. Эрхээ мэддэг ажилтан бол итгэлтэй, үнэ цэнтэй ажилтан

Та хөдөлмөрийн хууль мэддэг бол ажил олгогч тань таныг илүү хүндэтгэх, хууль зөрчихгүй байхыг анхаардаг. Мөн та өөрийн эрхийг эвдүүлэхгүйгээр ажиллах ухаалаг, ухамсартай нэгэн гэдгээ харуулна.

5.Цахим нөөц, гарын авлага олширсон тул сурахад амархан болсон

Өнөө үед хөдөлмөрийн хуулийн тайлбар, гарын авлага, сургалтын бичлэгүүд цахим орчинд олноор бий. Мэргэжлийн байгууллагууд үнэгүй сургалт, зөвлөгөө өгөх нь ч бий. Хуулийг ойлгох нь одоо тийм ч хэцүү зүйл биш боллоо.

Мэдлэг бол хамгаалалт

Хөдөлмөрийн харилцаанд та өөрийн мэдлэг, эрх мэдэл дээрээ тулгуурлан оролцох ёстой. Ажил олгогчийн хэлсэн бүхнийг дагаж мөрдөх биш, харин хуульд нийцэж байгаа эсэхийг мэддэг байх нь танд хүч өгнө. Иймээс өнөөдрөөс эхлэн хөдөлмөрийн хуулийг уншиж эхлэх нь таны ирээдүйн амьдралд том хөрөнгө оруулалт болох юм.
Хөдөлмөрийн хуулийг мэдэхгүй байх нь ажилчдын эрх зөрчигдөх, хөдөлмөрийн нөхцөл муудах, хууль бус үйлдлүүдийг тэвчих зэрэг олон сөрөг үр дагавартай байдаг. Дэлхий дахинд болон Монгол Улсад энэ асуудал хэрхэн илэрч байгааг дараах судалгаа, баримтуудаар харуулж болно.

Судалгаа, баримтаар нотлогдсон үр дагавар

Монгол Улс дахь нөхцөл байдал

Монголд:

• Хөдөлмөрийн гэрээгүй ажиллах
• Цалинг хугацаанд нь авахгүй байх
• Илүү цагийн нөхөн олговоргүй байх зэрэг зөрчил олонтаа. Энэ нь хөдөлмөрийн хуулийн талаарх мэдлэг дутмагтай холбоотой.

Олон улсын жишээ:

• Бангладеш: Ажилчдын эрхийн мэдлэг дутмагаас болж хөдөлмөрийн хуулийн зөрчил 70%-д хүрдэг. (Advocacy Unified Network)

• Япон: Хөдөлмөрийн хууль сайн мэддэг оюутнууд ажлын нөхцөлөө сайжруулах чадвартай байдаг.

• АНУ: 2019 онд хөдөлмөрийн яам 8,500 ажил олгогчийн 287 сая ам.долларын цалин хулгай илрүүлсэн.

• Олон улсын хөдөлмөрийн байгууллага: Жил бүр 2.78 сая хүн хөдөлмөрийн осол, өвчлөлөөс болж нас бардаг нь аюулгүй ажиллагааны мэдлэг дутмаг байгааг харуулдаг.

Дүгнээд харахад: 

Хөдөлмөрийн хуулийг мэддэг байх нь таны амьдралын баталгаа, эрхийн хамгаалалт юм. Ажил олгогч таны эрхийг зөрчихөөс сэргийлэхийн тулд:

• Хуулиа унших
•  Сургалтад хамрагдах
• Эрхээ хэрэгжүүлэх
• Мэдлэгээр өөрийгөө хамгаалах хэрэгтэй шүү. 

 

Зуны улирал бол бидний хувьд зүгээр нэг амралт биш. Энэ бол өөрийгөө дахин таньж, сэтгэл зүйгээ тэнцвэржүүлж, хүний суурь чадваруудаа (human skills) сэргээх онцгой боломж юм. Гэхдээ бид үнэхээр энэ боломжийг ухаалгаар ашиглаж чаддаг уу?

Ихэнх хүмүүс амралтаа ч гэсэн гар утсаа шалгаж, сошиал мэдээлэлд дарагдаж өнгөрөөдөг. Энэ нь сэтгэлээ амраах бус харин улам ядрааж, ажилдаа эрч хүчгүй буцаж ороход хүргэдэг. Тиймээс энэ зун бид амрахын зэрэгцээ дижитал детокс хийж, жинхэнэ харилцаа, өөрийгөө сонсох дадлыг эргэн олж авахыг уриалж байна.

ЗУНЫ АМРАЛТ: Харилцаагаа сэргээх мөч

Монголын зун бол бидний дотоод ертөнцийг тайтгаруулж, байгальтайгаа болон бусадтайгаа эргэн холбогдох хамгийн натурал, хүчтэй боломж юм. Ийнхүү түр завсарлага авах нь бидний мэдрэлийн системийг илүү тэнцвэржүүлэн тайвшруулж цаашлаад ажил амьдралын тэнцвэртэй байдлын гол суурь болдог. Хөдөө гадаа, байгалийн дунд өнгөрүүлэх цаг хугацаа нь хүний амьд харилцааг сэргээж, дараах суурь чадваруудыг хөгжүүлдэг:

1. Сонсох Чадвар — Итгэлцлийн Эхлэл

Чин сэтгэлээсээ сонсох нь харилцааны хамгийн хүчтэй суурь. Утасгүй уулзалт, хүний нүд рүү харан ярилцах нь бидэнд дахин итгэж, ойлгож, уялдаа холбоо үүсгэж сурах боломжийг олгодог.

2. Асуулт Тавих, Ярианы Ухаан

Сонсохын хажуугаар, цөөн үгээр оновчтой асуулт тавьж, хүнийг өөрийгөө илэрхийлэхэд урамшуулах нь даруухан боловч хүчтэй манлайллын нэг хэлбэр юм. Энэ нь өдөр тутмын яриаг гүнзгий ойлголцол руу хөтөлдөг.

3. Empathy буюу Ойлгохыг Хичээх Сэтгэл

Ялангуяа хөдөө өөр орчинд, өөр соёл, үзэл бодолтой хүмүүстэй уулзах нь биднийг хүлээцтэй байж сурахад, бусдыг шүүмжлэхийн оронд ойлгох гэж оролдох дадалтай болгодог. Энэ бол хувь хүний төлөвшилд маш чухал үнэт зүйл юм.

ДИЖИТАЛ ДЕТОКС гэж юу вэ, яагаад хэрэгтэй вэ?

Дижитал детокс гэдэг нь цахим төхөөрөмж, сошиал медиа, имэйл болон мессеж зэрэг мэдээллийн сувгуудаас ухамсартайгаар түр холдож, мэдээллийн хэт ачааллаас ангижрах завсарлага авахыг хэлнэ. Энэ нь таныг мэдээллээс хоцроох зорилготой биш, харин оюун санаагаа цэгцлэх, тархи сэтгэл зүйгээ амраах, стрессээ бууруулах, төвлөрөх чадвараа сайжруулах, шинэ санаа, бүтээлч эрч хүчээ сэргээх чухал орон зайг бий болгодог.

Үнэн хэрэгтээ завсарлага авах нь зогсож байна гэсэн үг биш. Харин ч энэ нь дотоод сэргэлт хийж, илүү тэнцвэртэй, ухаалаг шийдвэр гаргах сэтгэлгээний үндэс суурийг тавих алхам болдог.

Зуны амралт + Дижитал детокс = ӨӨРИЙГӨӨ СОНСОХ МӨЧ

Монголын зун бол зүгээр нэг баяр наадам, хөдөө гадаа гарах үе бус— хүнд тайтгарал авчирч, дотоод ертөнц рүүгээ өнгийж, амьдралын хэмнэлээ эргэн харах онцгой цаг мөч юм. Ээлжийн амралтаа аваагүй ч ихэнх албан байгууллагууд тодорхой хэмжээгээр амарч таардаг тул энэ үеийг ашиглан та өөртөө илүү анхаарч болно. Хамгийн энгийнээр, өдөрт хэдхэн минутыг өөрийн бодол, мэдрэмжээ бичиж тэмдэглэхэд л хангалттай. Тухайн өдрийн сэтгэгдэл, уулзалт, санаанд орсон зүйлсээ тэмдэглэх нь таны оюун ухааныг цэгцэлж, сэтгэлээ тайвшруулж, бүтээлч сэтгэлгээг сэргээдэг.

Энэ мэт амралтын энгийн дадлууд нь зөвхөн тайвшрал өгөөд зогсохгүй — сонсох, ойлгох, төвлөрөх зэрэг human skill-үүдийг ч хөгжүүлдэг. Харин эдгээр чадварууд нь ажил, харилцаа, карьерын өсөлтөд бодитоор нөлөөлдөг үнэ цэнтэй суурь болдог. Тиймээс зуны амралтыг зөвхөн амарч өнгөрүүлэх бус, өөртэйгөө холбогдох, дараагийн алхмын хүчээ нөхөх ховор боломж гэж харах нь зүйтэй.

Эцэст нь хэлэхэд дижитал детокс,  зуны амралт, байгальтай ойрхон байх, бичих дадал зэрэг нь биднийг өөртэйгөө илүү гүн холбоо тогтоож, сэтгэл зүйгээ тэнцвэржүүлж, ухаалаг харилцаа, бүтээлч бодлыг сэргээхэд тусалдаг.

Эдгээр нь амьдралд урам өгөөд зогсохгүй, ажлын бүтээмж, харилцааны чадвар, манлайллын чанарыг ч сайжруулдаг. Өнөөдрийн хурдтай, цахим нийгэмд бодит харилцаа, анхаарал төвлөрөл, ухаалаг сэтгэлгээ улам үнэд орж буй энэ цаг үед зуны амралтаа зөв ашиглах нь таны карьерт ч гэсэн урт хугацааны үнэ цэнийг бий болгоно.

Тиймээс энэ зун — зүгээр нэг амралт биш, өөртөө хандах ухаалаг хөрөнгө оруулалт хийгээрэй. Ирээдүйн та, энэ өдрүүдэд өөрийгөө анхаарсан, амьд харилцаанд дахин орсон, сэтгэл оюуны хувьд сэргэсэн өөрөөрөө бахархах болно.

Өнөөдөр дэлхийн хэмжээнд ажиллах боломж заавал гадаадад амьдрах, гадаадад боловсрол эзэмшихтэй  холбоотой байх албагүй. Та Монголдоо суугаа ч дэлхийн томоохон компанид ажиллаж, олон улсын төсөл дээр туршлага хуримтлуулж, дэлхийтэй холбогдсон мэргэжилтэн болж чадна. Гол нь зөв чиглэл, тууштай чадвар хөгжүүлэлт, зөв платформыг ашиглах л юм.

Монголд амьдарч буй олон залуус зайнаас ажиллах боломжийг ашиглан гадаад зах зээлд өөрийгөө таниулж, өндөр цалин, уян хатан ажлын орчин, олон улсын багт хамтран ажиллаж байна. Энэ бол боломж төдийгүй шинэ үеийн мэргэжилтнүүдийн сонголт болжээ.

Монголдоо байнгаа  дэлхийн хэмжээнд ЯМАР АЖИЛ хийж болох вэ?

Оршин сууж буй газар тань биш, харин ур чадвар, харилцааны соёл, зохион байгуулалт, дижитал хэрэгсэл ашиглах чадамж тань гадаад, дотоодын ажил олгогчдын хувьд хамгийн чухал шалгуур болжээ. Зайнаас ажиллахын тулд заавал IT мэргэжилтэн байх шаардлагагүй бөгөөд таны англи хэлний мэдлэг, оффисын үндсэн программ ашиглах чадвар байхад хангалттай ажлын чиглэл олон байна.

Тухайлбал, харилцагчийн үйлчилгээний ажилтан (Customer Support) нь хэрэглэгчийн асуултад онлайн орчинд шуурхай, мэргэжлийн түвшинд хариу өгөх чадвартай байхыг л шаарддаг. Орчуулга болон бичгийн редактор нь хэлний мэдлэгээ ашиглан чанартай бичвэр, албан бичиг боловсруулахад чиглэдэг бол виртуал туслах буюу Virtual Assistant нь уулзалт товлох, e-mail хариулах, тайлан гаргах гэх мэт өдөр тутмын менежментийн ажлуудыг хариуцдаг. Эдгээр ажлуудыг та ч бас Монголдоо байнгаа хийж болно.

Мөн график дизайны чадвараа сайжруулж визуал контент бүтээх, сошиал медиа менежерээр ажиллан бизнесүүдийн цахим орчинд харагдах байдлыг хариуцах, судалгаа болон дата оруулалтын ажилд оролцох, дижитал маркетинг, e-mail кампанит ажлыг удирдах, SEO стратеги боловсруулах зэрэг карьерын чиглэлүүд танд нээлттэй байна.

Эдгээрийн ихэнх нь англи хэлтэй, интернэттэй, үндсэн оффисын хэрэгсэл, дижитал платформуудыг ашиглаж чаддаг хэн бүхэнд боломжийн хаалгыг нээж өгдөг. Тиймээс таныг дэлхийтэй холбох дараагийн шат хаанаас ч эхэлж болно.

Дижитал чадвараа шат ахиул

Интернэт холболттой хэн бүхэн дэлхийтэй холбогдож чаддаг болсон энэ үед дижитал ур чадвар бол суурь хэрэгцээ. Excel, Google Docs, Notion зэрэг оффисын хэрэгслүүдээс эхлээд, Canva, ChatGPT болон бусад бүх AI сайт, Trello, Slack зэрэг ажлын хэрэгслүүдийг эзэмшсэн байхад та хаана ч ажлын орчинд бэлэн байна гэсэн үг.

Суралцахад туслах эх сурвалжууд:

• Coursera.org
  Google Digital Garage
• LinkedIn Learning
• Мэдээж Youtube

Зайнаас ажиллах боломжуудыг хаанаас олох вэ?

Англи хэлтэй, үндсэн дижитал чадвартай хэн бүхэн дараах сайтуудаас олон улсын болон зайнаас ажиллах боломжуудыг олох боломжтой:

Зайнаас ажил олгодог гол платформууд:

• LinkedIn Jobs – Remote гэсэн шүүлтүүрээр олон ажлын байр гардаг.
  
• We Work Remotely – Бүх ажлууд нь зайнаас хийх боломжтой.
  
• Remote OK – Remote ангилал бүхий tech болон non-tech ажлууд.
  
• Upwork, Fiverr – Жижиг, том төслөөр ажиллах фриланс платформууд.
  
• Jobspresso – Хөгжүүлэгч, маркетер, бичгийн мэргэжилтнүүдэд зориулсан.
  
• AngelList Talent – Startup болон remote ажилд төвлөрсөн платформ.
  

Lambda Global зөвлөмж: хайлтаа хийхдээ “remote”, “freelance”, “work from home”, “virtual assistant” гэх мэт түлхүүр үгсийг ашиглаарай.

Интернэт орчинд ӨӨРИЙГӨӨ ТАНИУЛАХ

Та интернэтэд өөрийгөө “харагдахуйц”, “олдохуйц” байлгавал танд ажлын санал аяндаа орж ирэх өндөр магадлалтай. Ажил олгогчид таныг Google хайлт хийж шалгах нь энгийн үзэгдэл болсон тул өөрийгөө оновчтой, итгэл төрүүлэх байдлаар танилцуулах хэрэгтэй.

LinkedIn бол таны хамгийн гол суурийн нэг. Зураг, товч танилцуулга, туршлага, ур чадварууд англи хэл дээр, мэргэжлийн түвшинд бүрэн бөглөгдсөн байх нь ажил хайх болон олон улсын зах зээлд хандахад онцгой чухал.

Portfolio эсвэл Notion танилцуулга нь таны хийж байсан ажлууд, төслүүдийг хялбар, ойлгомжтой байдлаар харуулах хэрэгсэл. Ялангуяа дизайнер, орчуулагч, зохиолч,  Web хөгжүүлэгчдэд хэрэгтэй.

Бичвэр ба контент ч мөн хүчтэй хэрэгсэл. WordPress, Medium, LinkedIn дээр өөрийн салбарын тухай хуваалцах, санал бодлоо илэрхийлэх нь таныг бодлоготой, мэргэжлийн хандлагатай хүн гэдгийг илтгэнэ.

Харин уран бүтээлч, visual контент бүтээгч талдаа хүн бол Instagram, YouTube, TikTok зэрэг платформ дээр өөрийн ур чадвар, процесс, бүтээлийг хуваалцах нь ихээхэн анхаарал татах боломжийг олгодог. Контент бүтээх нь зөвхөн дагагч нэмэх биш, ажил олгогчдод бодитоор өөрийгөө “харуулах” хэрэгсэл болдог.

Мэдлэгээ тогтмол шинэчил, СУРАЛЦ

Та онлайн сургалтуудаар дамжуулан мэдлэгээ тогтмол шинэчилж чадна. Жишээлбэл Youtube,  LinkedIn Learning, Google Career Certificates, HubSpot Academy зэрэг платформууд олон улсын чанартай, үнэ төлбөргүй эсвэл боломжийн үнэтэй сургалтууд санал болгодог.

Мөн олон улсын webinar, workshop-т оролцох, өөрийн салбарын Discord болон Slack community-д гишүүнчлэлтэй байх нь шинэ чиг хандлага, технологи, сэтгэлгээтэй танилцах сайхан боломж болно. Glassdoor, Indeed зэрэг сайтаар дамжуулан гадаадын компаниудын соёл, ажлын байрны нөхцөл, цалингийн мэдээллийг судалж, өөрт тохирох орчныг илүү мэдрэх боломжтой.

Сүүлийн үед Google, Meta, IBM зэрэг технологийн аварга компаниуд олон улсын чанартай онлайн сургалтуудыг гаргаж, төгсөгчдөдөө албан ёсны сертификат олгож эхэлсэн. EdX, Coursera, Udemy зэрэг платформууд дээрээс та “Google IT Support”, “Meta Social Media Marketing”, “UX Design” зэрэг хөтөлбөрүүдийг авч болно.

Эцэст нь хэлэхэд хаана амьдарч, ямар гарал үүсэлтэй байх чинь биш, хэрхэн ажиллаж, хөгжиж байгаа чинь дэлхийн түвшний мэргэжилтэн болохыг тодорхойлдог. Олон улсын орчинд ажиллах хүсэлтэй бол, хаанаас ч, хэзээ ч эхэлж болно. Гол нь амбиц, суралцах хүсэл, нээлттэй сэтгэлгээ, хэлний чадвар хэрэгтэй.

Монголдоо ажиллах нь ч олон үнэ цэнтэй чадварыг хөгжүүлдэг. Үндэсний соёлдоо суурилсан давуу тал, уян хатан байдал, шийдэл олох ур чадвар гээд гадаадад ч хэрэгтэй чанарууд ч Монголд их бий. Үүний тулд та Lambda Global -тай үргэлж цуг байгаарай. 

Гадаад валютаар цалинжих, олон улсын туршлага хүсэж байвал, тасралтгүй суралцаж, өөрийгөө хөгжүүлсээр байх нь чухал. Монголд байнгаа ч дэлхийн түвшинд ажиллах боломж бий — гол нь зөв хандлага, зөв бэлтгэл юм. 

Өнөөдөр, өчигдөр болон маргаашийн ялгаа ердөө 24 цагт багтана. Энэ 24 цагийг хэрхэн зарцуулж буйгаас хүний амьдралын чанар, амжилт, сэтгэл ханамж, эрүүл мэнд, харилцаа гээд бүхий л зүйл хамаарна. Цаг бол мөнгө шиг хурдан урсдаг, гэхдээ түүний үнэ цэнэ нөхөгдөшгүй.

Цагийн менежмент гэж юу вэ?

Цагийн менежмент гэдэг нь хүн өөрийн өнгөрүүлж буй цаг хугацаагаа зөв төлөвлөж, оновчтой ашиглах чадвар юм. Бид өдөр бүр ижил 24 цагтай ч, энэ цагийг хэрхэн зарцуулж буйгаас хамаарч амжилт, бүтээмж, амьдралын чанар өөр өөр байна.

Жишээ нь: Хоёр хүн ижил ажил хийдэг гэж бодъё. Нэг нь өглөө босоод ажлаа төлөвлөж, хамгийн чухлаас нь эхэлдэг. Нөгөө нь юу түрүүнд хийхээ мэдэхгүй байсаар өдөржин завгүй хэрнээ бага зүйл амжуулдаг.  Уг жишээнээс үзэхэд ажлын хэмжээ биш, ажлыг хэрхэн зохион байгуулж байгаа нь чухал болох нь харагдана.

Цагийн менежментгүй амьдралын сөрөг үр дагавар:

Сүүлийн жилүүдэд дэлхий даяар цагийн менежментгүй байдлаас үүдэлтэй стресс, сэтгэл гутрал, ажлын ядаргаа эрс нэмэгджээ.

• Statista (2023): Оффисын ажилчдын 60% нь ажил-амьдралын тэнцвэргүй байдлаас болж сэтгэл гутралд өртдөг.

• Америкийн Сэтгэл судлалын нийгэмлэг (APA): Ажлын стрессийн 41% нь хугацаанд амжихгүй, ачаалал ихтэй холбоотой.

• Gallup (2022): Менежментийн асуудалтай ажилчид бүтээмжгүй өдрүүдийн улмаас нийт ажлын бүтээмжээ 20%-иар алддаг.

Цагаа зөв төлөвлөхийн ач тусыг хамтдаа мэдэцгээе.

Цагийн менежмент нь зөвхөн ажлын үр дүн бус, амьдралын чанарт ч шууд нөлөөлдөг.

• Harvard Business Review: Өдөр тутмын төлөвлөгөөтэй ажилчид 25-30%-иар илүү бүтээмжтэй байдаг.

• Brian Tracy: Өдөрт ердөө 15–20 минут төлөвлөх нь 1–2 цаг хэмнэдэг.

• Dominican University of California: Зорилгоо бичиж тэмдэглэсэн хүмүүсийн 70% нь зорьсон амжилтдаа хүрдэг. Тэгэхээр одооноос цагаа төлөвлөж, амьдралаа хөнгөвчлөх алхмуудад суралцахыг хичээгээрэй. Танд хэрэг болох хэдэн аргыг хуваалцая.

Цагийг зөв удирдах шилдэг аргууд:

1. Eisenhower Matrix — Яаралтай болон чухал ажлыг ялгах

2. Pomodoro техник — 25 минут ажиллаж, 5 минут амрах алдарт зарчим

3. Төлөвлөгч ашиглах — Google Calendar, Toodis, Notion зэрэг хялбар платформуудыг ашиглаад үзээрэй.

4. Өдрийн зорилгоо тодорхойлох — Тодорхой, хэмжигдэхүйц, хугацаатай зорилтууд

Хөдөлмөрийн зах зээл дэх цагийн менежментийн үнэ цэнэ:

Өнөөдөр хөдөлмөрийн зах зээлд ажил олгогч, ажилтан хоёрын хоорондын харилцаа зөвхөн гүйцэтгэл бус, цаг ашиглалт, бүтээмж, хариуцлага зэрэг хүчин зүйлд тулгуурлаж байна. Цагийг оновчтой удирдаж чаддаг ажилтан нь итгэл төрүүлж, ажлын үнэлгээ нь өсдөг.

Цаг бол амжилттай амьдралын үндэс

Цаг хугацаа бол хүний мэдэлд байдаг хамгийн үнэ цэнтэй хөрөнгө юм. Түүнийг удирдаж сурна гэдэг нь зөвхөн ажлын үр дүнг нэмэгдүүлэх бус, амьдралын тэнцвэр, сэтгэл ханамж, зорилгын биелэлд хүрэх түлхүүр юм. Хэрвээ та өнөөдрийг хий дэмий өнгөрөөж байвал, маргааш таны хүссэн үр дүн гарахгүй байх нь гарцаагүй. Тиймээс “Би цагийг үр дүнтэйгээр ашиглаж байна уу, эсвэл цаг намайг удирдаж байна уу?” гэдэг асуултыг өөртөө үргэлж тавиарай.

Цагаа үр дүнтэйгээр ашиглаж, өөрийн ур чадвар, мэдлэг туршлагаа бодитоор харахад тань Lambda.global-д  танд туслана. Яг одоо нэгдэж  шилмэл талентуудын нэг болон шилдэг төслүүдтэй холбогдоорой.

Жирэмсний амралт гэдэг нь ердөө нэг “амралт” биш юм. Энэ бол амьдралын хамгийн эмзэг, хариуцлагатай, цаг хугацаа шаардсан, бэрхшээлтэй ажлын нэг. Ээж байна гэдэг бол 24/7 ажил – өглөөнөөс орой хүртэл, заримдаа шөнөжин ч үргэлжлэх бүтэн цагийн, зүрх сэтгэлээсээ хийдэг ажил юм. Энэ хугацаанд олон эмэгтэй “ажил хийхгүй байна” гэх буруу ойлголтоор өөрийгөө голох, үнэ цэнээ бууруулж харах тохиолдол цөөнгүй байдаг.

Үнэн хэрэгтээ, энэ үе бол таны хувьд хамгийн их хүч зарцуулж, хамгийн их үнэ цэнэ бүтээж байгаа мөчүүдийн нэг юм. Та нэгэн зэрэг асран хамгаалагч, сэтгэл зүйч, хоолны мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн ажилтан, зохион байгуулагч, төсөв зохицуулагч, багш, найз, хамтрагчийн үүргийг гүйцэтгэж байна гэсэн үг. 

ӨӨРИЙГӨӨ АЛДАХГҮЙ БАЙХ 

Эмэгтэйчүүд хүүхдэдээ бүхнээ зориулан байхдаа өөрсдийгөө “түр азнасан” мэт, “түр хойш тавигдсан” мэт мэдрэх нь түгээмэл. Харин ч энэ үедээ та өөртөө өмнөхөөсөө илүү анхаарал тавих ёстой. Учир нь бие махбод, сэтгэл санаа, дааврын хувьд та маш их өөрчлөлтөд ордог үе тул, өөрийгөө маш сайн анхаарах хэрэгтэй. 

Өөрийгөө гээхгүй байх гэдэг нь заавал карьер хөөх, бүтээлч үр дүн гаргаж, сертификат цуглуулах тухай биш. Энэ бол “доторх хүнтэйгээ холбоотой хэвээр үлдэх” тухай юм.

• Өглөө бүр өөрөөсөө “Би өнөөдөр ямар мэдрэмжтэй байна вэ?” гэж асуух
• Хэдэн минут ч болов ганцаараа юу ч хийхгүй суух
• Багахан ч гэсэн сонирхол, мэдлэгийн шинэ сэдвээр тархиа сэргээх
• Сардаа нэг удаа өөрийн нэр дээр төлөвлөгөө гаргах гэх мэт…

Ээжүүдийн өдөр тутмын амьдралд нуугдсан ЧАДВАРУУД

Хүүхдээ өсгөж, гэр бүлээ удирдаж явахын зэрэгцээ та олон чиглэлд зэрэг ажиллаж чаддагаа өдөр бүр баталж байдаг. Энэ бүхэн хэзээ ч хөнгөн байдлаар “гэрийн ажил” гэж нэрлэгдэх зүйл биш. Харин ч эсрэгээрээ — асуудлыг хурдан шийдвэрлэх, сэтгэл хөдлөлийг тэнцвэртэй удирдах, цагийн менежмент хийх, стратеги төлөвлөх зэрэг өндөр ур чадваруудыг хөгжүүлж буй мэргэжлийн практик юм. Та хүүхдийн хоол тэжээлээс эхлээд хуваарийн нарийн зохион байгуулалт, сэтгэл зүйн дэмжлэг, сургалтын эхлэл хүртэл олон үүргийг давхар гүйцэтгэж байна. Энэ бүхэн таны амьдралд хуримтлагдаж буй бодит туршлага бөгөөд ажлын ертөнцөд ч үнэ цэнтэйгээр тооцогддог чадварууд юм.

Жирэмсний амралтын үеийг ШИНЭ БОЛОМЖ болгон хувиргах нь

Ажлын орчноос түр хөндийрөх нь анхандаа тодорхойгүй байдал, эргэлзээ төрүүлдэг ч үүнийг стратегийн давуу тал болгон хувиргах боломж үргэлж бий. Ирээдүйн мэргэжлийн чиглэлээ дахин тунгаах, шинэ чадвар эзэмших, хувийн төсөл эхлүүлэх зэрэг нь энэ үеийг үнэ цэнтэй өсөн дэвжих цаг болгоход тохиромжтой. Та өдөр тутамдаа гаргаж чадах 30–60 минутын дотор урт хугацаандаа үр дүн авчрах хүчтэй суурь  чадварт суралцаж чадна.

Дижитал чадвар (Digital Literacy) — орчин цагийн суурь чадварыг илүү өндөр түвшинд эзэмших боломж

Хувийн хөгжилд чиглэсэн хамгийн үр дүнтэй хөрөнгө оруулалтын нэг бол дижитал цахим орчны ур чадварууд юм. Эдгээрийг эзэмшихэд заавал өндөр өртөг шаардлагагүй бөгөөд зөвхөн интернэт холболт, гар утас эсвэл компьютер байхад хангалттай. Slack, Microsoft team, Google Workspace ашиглан ажлын үр дүнтэй харилцаа зохион байгуулах, Canva дээр контент бүтээх, WordPress эсвэл Notion дээр блог, мэдээллийн платформ хөтлөх, Glassdoor, LinkedIn-ээр мэргэжлийн танилуудаа нэмэгдүүлэх зэрэг нь карьерын хувьд маш хэрэгцээтэй суурь чадварууд юм.  Хүсвэл AI ашиглан  Youtube Video хүртэл хийж болно. Та хэр удаан хөдөлмөрийн орчноос хол байх нь ер хамаагүй, гол нь танд компьютер, интернэт байхад л та ирээдүйд ямар ч ажилд ороход хэрэг болох суурь ур чадвараа хувийн блог, хувийн төслүүд хийнгээ суралцаад авах бүрэн боломжтой. Орчин үеийн ажилд хэрэглэгддэг бүх, платформ, хэрэгслүүдийг та бараг бүгдийг нь үнэгүй хэлбэрээр ашиглах боломжтой байгааг санаарай. 

Хүүхдээ харангаа орлого олох боломжуудын талаар та энд дарж илүү дэлгэрэнгүй мэдээлэл, санаануудыг Lambda Global – с олж уншиж болно.

ЖИРЭМСНИЙ АМРАЛТ — Маргаашийн өөртөө итгэх итгэлийн эхлэл

Жирэмсний амралт бол зогсонги үе биш — харин таны дотоод хүчийг нээж, ирээдүйн өөрийгөө илүү ухаалгаар бүтээж, төлөвлөх үе. Хүүхдээ харахын зэрэгцээ та өдөр бүр үнэт туршлага, амьдралд хэрэгтэй чадваруудыг бодитоор хуримтлуулж байгаа.

Энэ хугацаанд өөрийгөө мартах бус, илүү сайн хувилбараа бэлтгэхийн төлөө зорилготой, ухаалаг алхмуудыг хийгээрэй. Өнөөдрийн энгийн мэт санагдах хүчин чармайлт таны маргаашийн өөртөө итгэлтэй, бүтээлч, сэтгэл хангалуун амьдралын суурь болно.

Ажил, амьдралын эрчтэй хэмнэл дунд зөвхөн тайлан, төсөв, бүтээмжтэй байх бус, өөрийн бие махбод, сэтгэл санаагаа сэргээх цаг хугацааг ухаалгаар сонгох нь чухал болсон. Монгол орны улирлын онцлогийг харгалзан үзэхэд, “Хэзээ амрах вэ?” гэхээс илүү “Амралтаа хэрхэн зөв төлөвлөж, илүү үр дүнтэй ашиглах вэ?” гэдэг асуулт илүү чухал болдог.

Lambda Global-ийн хувьд бид амралтыг зөв төлөвлөж чадвал ажлын бүтээмж эргэн сэргэж, илүү тогтвортой амжилт руу хөтөлдөг гэж үздэг. Ингээд зуны болон өвлийн амралт тус бүр ямар үр нөлөөтэй байж болохыг хамтдаа авч үзье.

ЗУНЫ АМРАЛТ: Эрч хүчээ нөхөх, шинэ санаа олох үе

Зуны богинохон хугацаа нь монголчуудын хувьд байгальд ойр байж, хотын стрессээс хэсэг хугацаанд холдох хамгийн таатай боломж юм. Нарны гэрэл, ногоон байгаль хүний сэтгэл зүйд эергээр нөлөөлж, бүтээлч сэтгэлгээ сэргэдэг.

Хамт олонтойгоо цэвэр агаарт арга хэмжээ зохион байгуулах, харилцаагаа бэхжүүлэх, мөн байгалийн үзэсгэлэнт газарт дижитал амьдралаас түр холдох нь таныг амралтын дараа илүү эрч хүчтэйгээр ажлаа эхлүүлэхэд тусална.

Харин нэг зүйлийг анхаарах хэрэгтэй – зуны улиралд аялал жуулчлалын оргил үе учраас үнэ ханш өсөж, зарим газруудад захиалга дүүрсэн байх нь элбэг. Иймээс хэрвээ зун амрах төлөвлөгөөтэй бол 3-4 сарын өмнө захиалгаа хийж, ажлынхаа хуваарийг сайн тохиролцох нь зүйтэй.

ӨВЛИЙН АМРАЛТ: Тайвшрах, эргэцүүлэх боломж

Өвөл бол гадагшаа гарах боломж харьцангуй бага байдаг ч, дотоод сэтгэлдээ төвлөрч, өөрийгөө хөгжүүлэхэд тохиромжтой үе юм. Хөдөлгөөн бага, аниргүй орчинд шинэ мэдлэг авах, төлөвлөгөө боловсруулах, ирэх жилийн зорилгоо тодорхойлох зэрэг оюуны төвлөрөл шаардсан зүйлсийг хийхэд хамгийн тохиромжтой.

Мөн энэ үед аяллын зардал харьцангуй хямд байдаг бөгөөд агаарын бохирдол ихэсдэгтэй холбогдуулан, түр хугацаанд цэвэр агаартай бүс рүү явах, эсвэл эрүүл мэндийн амралтын хөтөлбөрт хамрагдах нь эрүүл мэнддээ анхаарал хандуулах сайн арга юм.

Ээлжийн амралтаа хэрхэн зөв төлөвлөх вэ?

Зуныг сонговол тохиромжтой шалтгаанууд:

• Та шинэ санаа, урам зориг авах хэрэгцээтэй байгаа бол
  
• Хамт олонтойгоо харилцаагаа сайжруулах шаардлагатай бол
  
• Өвлийн улиралд ажил ихтэй байдаг бол
  

Өвлийг сонговол тохиромжтой шалтгаанууд:

• Та төлөвлөгөө, сургалт зэрэг дотоод төвлөрөл шаардсан ажил эрхэлдэг бол
  
• Зардлаа хянахыг хүсэж байвал
  
• Агаарын бохирдлоос түр хугацаанд холдохыг хүсэж байвал

Хосолсон хувилбар (туршлагатай хүмүүст):
Зарим хүмүүс өвөл богино хугацаанд тайван орчинд амарч, зуныг илүү идэвхтэй аяллаар өнгөрөөж хоёр өөр төрлийн амралтыг уялдуулан хэрэглэдэг. Энэ нь жилийн турш эрч хүчээ тэнцвэртэй хадгалах боломжийг бүрдүүлдэг.

Хэзээ, яаж амрахаа хэрхэн сонгох вэ?

1. Өөрийн байдалд үнэлгээ хий: Сүүлийн үед танд юу дутагдаж байна вэ – эрч хүч үү, төвлөрөл үү?
   
2. Ажлын хуваариа хар: Ямар үед ажил бага, ачаалал бага байдаг вэ?
   
3. Амралтаас юу хүлээж байгаагаа тодорхойл: Тухайн хугацааны дараа таныг юугаар сэргэж, шинэчлэгдсэн байлгахыг хүсэж байна вэ?

Амралт бол зүгээр нэг завсарлага биш

Ээлжийн амралтаа зөв төлөвлөж, өөрийн амьдралын хэмнэлд уялдуулан ашиглах нь урт хугацааны амжилт, бүтээмж, сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэх чухал түлхүүр болдог. Монгол орны улирлын онцлогийг өөрийн хэрэгцээнд нийцүүлэн ухаалгаар ашиглах нь л гол нь юм.

Lambda Global нь танд зөвхөн ажлын бүтээмжээ сайжруулах төдийгүй амьдрал, ажил хоёрыг уялдуулах илүү ухаалаг шийдлүүдийг санал болгодог. Хэрэв та өөрт тохирсон амралтын стратеги, урт хугацааны бүтээмжээ дэмжих арга зам хайж байгаа бол — бидэнтэй цуг байгаарай.