Lambda Blog

Tag: Ажлын нөхцөл

  • Гэрээний эрх зүйн зөвлөмж: Ажилд орохдоо юуг шалгах вэ?

    Гэрээний эрх зүйн зөвлөмж: Ажилд орохдоо юуг шалгах вэ?

    Сургуулиа төгсөөд ажилд орох анхны алхам нь ихэнх залууст “том хүн” болох эхлэл шиг л санагддаг. Цалинтай болно, нэр дээр чинь албан тушаал бичигдэнэ, эцэг эхийнхээ ачааг жаахан ч атугай нимгэлнэ гэж итгэж ажилд ордог. Гэвч энэ бүгдийг баталгаажуулж байдаг чимээгүй, гэхдээ маш чухал зүйл бол “ажлын гэрээ” юм.

    Өдөр тутмын ажилдаа сэтгэл гарган, хичээнгүй байснаар бүх зүйл сайн явагдана гэж найдах нь ганц талын итгэлцэл юм. Харин гэрээ бол хоёр талын баталгаат ойлголцол. Яг л ханын цаана буй салхи шуурганаас хамгаалах шилэн цонх шиг таныг хүнд нөхцөлөөс хамгаална. Гэтэл бодит байдал дээр залуус гэрээний утга агуулгыг сайн уншилгүйгээр, бүр зарим нь огт бичгээр гэрээ хийлгүйгээр ажилд ордог нь хамгийн том алдаа. Тэгвэл юун дээр анхаарах ёстой вэ?

    1. Гэрээг бичгээр хийх нь таны эрх

    Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуульд зааснаар, ажил олгогч болон ажилтан хоорондын гэрээ заавал бичгээр хийгдэх ёстой. Аман тохиролцоо хэзээ ч баталгаа болохгүй. Тухайн байгууллага амнаасаа “Цалин чинь 2 сая₮” гэж хэлсэн ч, бичгээр 1.2 сая₮ гэж тусгасан бол зөвхөн бичиг баримтыг хууль хүлээн зөвшөөрнө.
    Зөвлөгөө: Хэрвээ гэрээ бичгээр хийгдээгүй бол гарын үсэг зурж, хуулбараа өөр дээрээ хадгалаарай. Танд эрх бий гэдгийг бүү мартаарай.

    2. Гэрээний гол зүйлсийг шалгах жагсаалт

    Хааяа хүн “урьдчилж олдсон ажил чинь аз” гэж бодоод, гэрээг нүдээрээ гүйлгээд л гарын үсэг зурдаг. Гэхдээ доорх зүйлсийг заавал шалгаарай:

    Шалгах зүйл Яагаад хэрэгтэй вэ?
    Цалин болон урамшуулал Тогтмол, цаг хугацаанд олгох үүргийг хүлээсэн эсэх
    Ажлын цаг Илүү цагийн бодлого байгаа эсэх
    Туршилтын хугацаа Хугацаа нь хэт урт байна уу? Шалгуур нь тодорхой юу?
    Нийгмийн даатгалын шимтгэл Төлөх үүрэг хэн дээр байгаа вэ? Бодитоор төлдөг үү?
    Амралт, чөлөө авах журам Амралтын хоног, өвдөх үед хэрхэн зохицуулдаг вэ?
    Гэрээ цуцлах нөхцөл Таныг ажлаас халах үндэслэл, анхааруулгын шатлал бий эсэх

    Зөвлөгөө: Зарим байгууллага “сургалтын гэрээ” гэж нэрлэсэн гэрээгээр таныг 2-3 жил ажиллахыг тулган шаарддаг. Энэ нь хуулийн дагуу ч, зүй бус нөхцөл агуулагдсан байж болох тул хуульчтай зөвлөхөд гэмгүй.

    3. Нийгмийн даатгал төлөгдөж байгаа эсэх

    Цалин буух болгондоо “байгаа дээр нь л аваад байя” гэж бодох нь тухайн үеийн хэрэгцээг хангаж болох ч, урт хугацаанд таныг эрсдэлтэй байдалд оруулж болзошгүй. Нийгмийн даатгал төлөгдөөгүй тохиолдолд:

    • Эмнэлгийн зардал таны карманаас
    • Тэтгэвэр авах эрхгүй
    • Ажилгүйдлийн тэтгэмж авах боломжгүй болно

    Зөвлөгөө: Та өөрийнхөө нийгмийн даатгалын төлөлтийн байдлыг www.ndaatgal.mn сайтаас шалгаж болно.

    4. Хэт өргөн хүрээтэй “нууцлалын гэрээ”-нд болгоомжтой ханд

    Зарим байгууллагууд ажилтнуудаасаа “та энд ажилласныхаа дараа 2 жилийн турш ижил төрлийн байгууллагад ажиллахгүй” гэх заалт бүхий гэрээ байгуулдаг. Энэ нь таны мэргэжлийн эрх чөлөөг хязгаарлаж болох тул хуульчтай зөвлөх нь зөв.

    5. Гарын үсэг зурхаасаа өмнө заавал асуух

    Та “багасгах, чимээгүй байх тусам ажил олгогчид таалагдана” гэж бодож байж магадгүй. Гэвч яг эсрэгээр — мэргэжлийн хандлагатай, гэрээ уншдаг, ойлголтоо тодорхой болгож чаддаг ажил горилогч илүү итгэл төрүүлдэг.

    Асуух жишээ асуултууд:

    • Энэ гэрээний дагуу хэзээ цалин олгогдох вэ?
    • Туршилтын хугацаанд цалин бүтнээр олгогдох уу?
    • Илүү цагийн урамшуулал хэрхэн тооцогдох вэ?
    • Гэрээний хугацаа дуусахаас өмнө ажлаа соливол ямар үр дагавартай вэ?

    Итгэлцэл бол аман бус, бичгээр баталгаажих ёстой зүйл

    Залуус бид хурдтай, уян хатан, ухаалаг шийдвэр гаргаж чаддаг. Гэхдээ аливаа ажлын эхлэл болгонд “эрх зүйн боловсрол” давхар явах хэрэгтэй. Учир нь, нэг буруу гарын үсэг хэдэн жилийн нойргүй шөнийн эхлэл байж мэднэ. Харин та одоо яг хаанаас эхлэхээ мэдэхгүй, аль байгууллагад ажиллах нь өөрт тань үнэ цэнтэй байх бол гэдэг дээр эргэлзэж байгаа бол lambda.global руу орж, өөрийн үнэ цэнийг ойлгож, зөв хамт олныг олоорой.

  • Ажлаас гарах шийдвэрт нөлөөлдөг шалтгаанууд

    Ажлаас гарах шийдвэрт нөлөөлдөг шалтгаанууд

    Энэ ажлаас гарчдаг ч юмуу гэж бараг хүн бүр амьдралдаа нэг удаа заавал бодож үзсэн байдаг. Өдөр бүрийн ажлын стресс, хүлээлт, удирдлага, цалин, хөгжих боломж зэрэг олон хүчин зүйлс нь энэхүү шийдвэрийг гаргахад нөлөөлдөг билээ. Тэр ч утгаараа хөдөлмөрийн зах зээлд олон мэргэжилтнүүд өөрийн хүсэл, боломж, нөхцөл байдалд нийцүүлэн шинэ ажлын эрэлд гарч байна. Нийтлэлээрээ бид ажлаас гарах хамгийн түгээмэл шалтгаануудыг нэгтгэж, ажил хайж буй танд бодит зөвлөгөө, хэрэгцээтэй мэдээлэл хүргэхийг зорилоо.

    1. Цалингийн хангалтгүй байдал ба урамшууллын тогтолцоо

    Цалин бол зөвхөн мөнгөн орлогоос гадна тухайн ажилтны хөдөлмөрийг хэрхэн үнэлж байгааг харуулдаг чухал үзүүлэлт юм. Харамсалтай нь, олон ажлын байранд цалингийн хэмжээ зах зээлээс доогуур, тогтмол нэмэгддэггүй буюу амлалтаа биелүүлдэггүй мөн урамшууллын систем ч тодорхой бус байдаг. Жишээлбэл, борлуулалтын ажилтанд борлуулалтын урамшуулал өгдөг ч шалгуур нь ойлгомжгүй, тухайн урамшуулал цагтаа олгогддоггүй тохиолдол цөөнгүй. Энэ нь ажилтныг итгэл алдарч, идэвх суларч, өөр ажил хайхад хүргэдэг байна.

    2. Мэргэжлийн өсөлт, хөгжлийн боломж хомс

    Өсөж дэвжих боломжгүй ажил нь зогсонги байдалд хүргэдэг. Хувь хүний хувьд сурч хөгжих, шинэ ур чадвар эзэмших, шинэ төслүүдэд оролцох боломж байхгүй бол ажил сонирхолгүй, нэгэн хэвийн болдог. Тухайлбал, 3–аас 4 жил нэг албан тушаалд ажилласан ч тушаал дэвших санал, сургалт хөгжлийн дэмжлэг байхгүй байх нь залуу мэргэжилтнүүдийн хувьд сэтгэл ханамжгүй байдал үүсгэх шалтгаан болох юм.

    3. Ажлын ачаалал ба стресс

    Хэт их ачаалалтай, урт цагаар ажиллах шаардлага нь олон хүнийг ядаргаа, стрессэд оруулдаг. Мөн илүү цагаар ажилласан нэмэлт цалин хөлсөө авч чаддаггүй тохиолдол цөөнгүй байдаг билээ. Түүнчлэн урт хугацаанд илүү цагаар тогтмол ажиллах нь хувийн амьдрал болон эрүүл мэнд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй юм. Дээрээс нь ажлын тодорхойгүй чиг үүрэг, олон үүрэг хариуцлага зэрэг нь стресс, дарамтыг нэмэгдүүлэх хүчин зүйлс болдог байна.

    4. Удирдлага ба хамт олны уур амьсгал

    Сөрөг харилцаа хандлагатай, ойлголцолгүй орчинд ажиллах нь сэтгэл зүйд хүндээр тусдаг. Зарим байгууллагад удирдлага нь тушаан захирах хэлбэртэй байдаг бол зарим нь дэмжиж, чиглүүлж өгдөг. Мөн хамт олны хов жив, талцал зэрэг асуудал ажилтны итгэл үнэмшилд хохирол учруулж, ажлаас гарах нэгэн үндэслэл болдог.

    5. Карьерын өсөлт хязгаарлагдмал байх

    Зарим байгууллагад карьерын шат тодорхой бус, эсвэл цөөхөн байдаг. Жишээ нь, танд ахлах мэргэжилтнээс менежер болоход шаардлагатай ур чадвар байгаа ч удирдах албан тушаалын орон тоо нээгдэхгүй, шинэ төслийн боломж олдохгүй байх тохиолдол бий. Энэ нь ажилтны өсөлтийг хязгаарлаж, ажлаа сольж, улмаар карьерын шилжилт хийхэд хүргэдэг.

    6. Ажлын байршил, гадаад орчны нөлөө

    Ажилд ирж очиход зам хол, унаа ховор, замын түгжрэл их байх нь стрессийг нэмэгдүүлэх магадлалтай. Түүнчлэн ажлын байршил тааламжгүй, байршлаас хамаарсан цаг агаарын нөхцөл буюу өвлийн хүйтэн, зун тоос шороо ихтэй газарт урт хугацаанд ажиллах эрмэлзэл буурдаг.

    7. Сэтгэл ханамжгүй байдал

    Заримдаа гаднаас бүх зүйл боломжийн мэт харагдавч, дотоод мэдрэмж сэтгэл хангалуун бус байдаг. Энэ нь тухайн ажил таны үнэт зүйл, хувь хүний зорилготой нийцэхгүй байгааг илтгэнэ. Ийм тохиолдолд зорилгогүй мэт санагдаж “Би энд юуны төлөө ажиллаж байгаа вэ?” гэсэн бодол дахин дахин урган гарч ирдэг.

    8. Ажлын нөхцөл тааруу байх

    Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал хангагдаагүй, цэвэр цэмцгэр бус орчин, шаардлага хангахгүй техник хэрэгсэлтэй орчинд ажиллах нь эрүүл мэнд, ажлын бүтээмжид сөрөг нөлөө үзүүлдэг.

    Харин одоо ийм нөхцөлд ажиллаж байгаа бол өөрийн хөдөлмөрийн үнэлгээ, карьерын төлөвлөгөө, ажиллах орчин зэргийг дахин нэг дүгнэж, шаардлагатай бол удирдлага, хамт олонтойгоо нээлттэй ярилцаж, санал бодлоо илэрхийлээрэй. Ажлаас гарах шийдвэрт нөлөөлдөг нийтлэг шалтгаанууд нь цалин, ажлын нөхцөл, харилцаа, карьерын боломж зэрэг байдаг тул эдгээр хүчин зүйлсийг эхлээд сайтар үнэлэх хэрэгтэй юм. Мөн стресс, ачааллыг зохицуулах арга замыг эрэлхийлж, ажлаас авах аз жаргал, зорилгоо сэргээхэд анхаарах нь карьерын амжилтын гол түлхүүр юм.

    Ажлын байр бол орлогын эх үүсвэрээс гадна таны амьдралын хэв маяг, аз жаргал, урам зориг урган гардаг чухал газар байх ёстой юм. Тийм ч учраас ажил хайж буй талент та өөрийн амьдрал, карьерын төлөвлөгөөнд тохирсон, эерэг орчинтой ажлын байрыг сонгоорой.

    Таны одоогийн авч буй цалин хэр шударга вэ?

    LAMBDA AI цалин тооцоологч Бид таны ур чадвар, боловсрол, ажлын туршлага, амжилт ололт дээр суурилан тооцоолол хийж ямар мэргэжлээр, хэдэн төгрөгний цалинтай ажиллавал зохимжтойг тооцоолно.

    Унших нийтлэл: Цалин ба байгууллагын соёлыг хэрхэн эрэмбэлэх вэ?

  • Ажлын байрны тодорхойлолт гэж юу вэ?

    Ажлын байрны тодорхойлолт гэж юу вэ?

    Ажлын байрны тодорхойлолт нь тухайн байгууллагын ажилтанд гүйцэтгэх үүрэг, хариуцлагыг, шаардлагатай ур чадвар, мэдлэг, туршлага, ажиллах нөхцөлийг тодорхойлон бичсэн албан ёсны баримт бичиг юм. Энэ нь ажил олгогч болон ажилтны хооронд үүрэг хариуцлагыг харилцан ойлгох, ажлын байрны шаардлага, дүрэм журам, ажлын нөхцлийг ойлгоход чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Ажлын байрны тодорхойлолт нь байгууллагын үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулах, ажилтнуудын хоорондын харилцаа, ажлын хариуцлагын хуваарилалтыг шийдвэрлэхэд гол үүрэгтэй байдаг.

    Унших: Ажлын ярилцлагад хэрхэн оновчтой хариулах вэ? STAR, CAR, PAR, SOAR Аргачлалуудын тухай

    1. Ажлын байрны тодорхойлолтын ач холбогдол

    Ажлын байрны тодорхойлолт нь байгууллагад олон талын ач холбогдолтой. Үүнд:

    • Ажилтны үүрэг, хариуцлагыг тодорхойлох: Тухайн ажилтны хийх үүрэг, хариуцлагыг нарийвчлан зааж өгдөг. Энэ нь ямар ажил хийх, хэнийг удирдах, ямар үйл явцыг удирдах, хэзээ ямар ажлыг гүйцэтгэх гэх мэт үүргийг тодорхойлох болно.
    • Туршлага, ур чадвар шаардлага: Ажлын байрны тодорхойлолт нь ажилд орох болон ажлыг гүйцэтгэхэд шаардлагатай ур чадвар, туршлага, боловсролын түвшинг тодорхойлно. Энэ нь зөв хүнээ олоход тусалдаг.
    • Төлөвлөсөн ажлын нөхцөл: Ажлын байрны тодорхойлолт нь ажилтны ажлын нөхцөл, цагийн хуваарь, цалин, урамшуулал болон бусад нөхцлүүдийг тодорхой зааж өгөх тул ажил горилогчид өөрт тохирох эсэхийг мэдэхэд хялбар болдог.
    • Байгууллагын бүтэц, удирдлагын хариуцлага: Ажлын байрны тодорхойлолт нь байгууллагын бүтэц, ажлын үйл явц, хариуцлагын хуваарилалтыг ойлгоход чухал мэдээллийг өгдөг. Энэ нь багийн ажиллагаа, удирдлагын үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулахад тусалдаг.
    • Томилолт, урамшууллын боломж: Ажлын байрны тодорхойлолт нь тухайн ажилтанд хэрхэн карьерын өсөлт хийх, шинэ үүрэг хариуцлага хүлээх боломжтой талаар мэдээлэл өгдөг.

    2. Ажлын байрны тодорхойлолт хэрхэн зохиох вэ?

    Ажлын байрны тодорхойлолтыг зохиохдоо дараах үндсэн хэсгүүдийг тусгах хэрэгтэй:

    • Ажлын байрны нэр (Ажлын байрны тодорхойлолтын эхлэл): Ажлын байрны нэр нь тухайн ажилтны гүйцэтгэх үүрэгтэй холбоотой тодорхой, ойлгомжтой байх ёстой. Жишээ нь, “Маркетингийн менежер”, “Програм хөгжүүлэгч”, “Багш” гэх мэт.
    • Гүйцэтгэх үүрэг, хариуцлага: Тухайн ажилтанд хүлээх үүрэг, хариуцлагыг нарийвчлан тодорхойлно. Энэ нь ажлын байранд юу хийх, ямар зорилготой байх, тухайн ажилд оролцох бүх үйл ажиллагаа ямар байх зэргийг агуулна.
    • Шаардлагатай ур чадвар, мэдлэг, туршлага: Ажлын байрны тодорхойлолтод ажилтнаас шаардах ур чадвар, мэдлэг, туршлага, боловсролын түвшинг тодорхойлно. Энэ нь ажил горилогчид ямар мэргэжилтэй, ямар ур чадвар эзэмшсэн байх шаардлагатайг ойлгоход тусална.
    • Ажлын нөхцөл: Ажлын цаг, ажлын байрны байрлал, ажлын орчны талаар тодорхой мэдээлэл өгнө. Хэрэв шаардлагатай бол тодорхой томилолтууд, гадаадад ажиллах бололцоог ч дурьддаг.
    • Цалин болон урамшуулал: Зарим тохиолдолд ажлын байрны тодорхойлолтод цалин, урамшууллын нөхцөл, тусламж үйлчилгээ (жишээ нь, эрүүл мэндийн даатгал, амралтын өдрүүд гэх мэт) гэх мэт мэдээллийг багтааж өгнө.
    • Байгууллагын бүтэц: Ажлын байрны тодорхойлолтод тухайн ажлын байр байгууллагын бүтэц дотор хаана байрлах, хэнтэй хамтран ажиллах, хэний удирдлага дор ажиллах гэх мэт мэдээллийг оруулна.
    • Хамтран ажиллах талууд: Тухайн ажлын байр нь бусад албан тушаалтай хэрхэн холбогдох, хамтран ажиллах талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгөх шаардлагатай.

    3. Ажлын байрны тодорхойлолт болон ажил горилогчийн харилцаа:

    Ажлын байрны тодорхойлолт нь ажил горилогчийн анхааралд хамгийн эхэнд хүрч, түүний сонирхсон ажлын байрны шаардлагатай ур чадвар, хариуцлагыг мэдэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Үүний үр дүнд:

    • Ажилд орох хүсэлтэй хүний сонголт: Хүмүүс тухайн ажилд орохоосоо өмнө тухайн ажилд тохирох эсэхээ сайн шалгах хэрэгтэй. Ажлын байрны тодорхойлолт нь тухайн ажилтанд ямар үүрэг хариуцлага хүлээхийг сайн ойлгуулдаг тул энэ нь тэдэнд хүлээх ёстой зорилт, үүргийн талаар ойлголт өгөхөд тусална.
    • Тохиромжтой ажилтан олж авах: Ажлын байрны тодорхойлолт нь ажил олгогчид тухайн ажилд хамгийн тохиромжтой, чадвартай ажилтныг сонгон шалгаруулахад тусалдаг.
    • Цаг хугацаа, нөөцийн хэмнэлт: Тухайн ажилд тохирох ажилтан хайж олох нь байгууллагын цаг хугацаа, нөөцийг хэмнэхэд чухал үүрэгтэй. Хэрэв ажил горилогч тодорхойлолтыг сайтар уншиж, шаардлагын дагуу хариуцлага хүлээх чадвартай бол, ажил олгогчид зөв сонголт хийх боломжтой болно.

    4. Ажлын байрны тодорхойлолт хийхдээ анхаарах зүйлс:

    • Тодорхой, ойлгомжтой байх: Ажлын байрны тодорхойлолт нь ойлгомжтой, тодорхой байж, ажил горилогчид ямар үүрэг хүлээхийг шууд харуулсан байх ёстой. Хэрэв тодорхойлолт тодорхойгүй бол ажил горилогчид ямар үүрэг хүлээхээ ойлгоход хэцүү байдаг.
    • Шаардлага хангах: Ажлын байрны тодорхойлолт нь зөвхөн тухайн ажлын шаардлагыг хангаад зогсохгүй, байгууллагын соёл, үнэт зүйлсийг тусгах нь чухал.
    • Шинэчлэлт хийх: Байгууллагын хэрэгцээ, шаардлага өөрчлөгдөхөд тус ажлын байрны тодорхойлолтыг шинэчлэн, түүнд тохируулан ажил горилогчид болон ажилтнуудын хүлээлтийг зохицуулах хэрэгтэй.

    Дүгнэлт:

    Ажлын байрны тодорхойлолт нь байгууллагын амжилттай үйл ажиллагааг дэмжих, ажилтнуудын хариуцлага, үүргийг тодорхойлох, зөв хүнээ сонгон шалгаруулахад чухал баримт бичиг юм. Ажилтнуудын шаардлагын дагуу үүрэг хариуцлага, ур чадвар, ажлын нөхцлийг нарийвчлан зааж өгдөг нь зөв хүний сонголтыг хийх, байгууллагын бүтээмжийг нэмэгдүүлэхэд чухал үүрэгтэй.