Lambda Blog

Category: Ажил ба Амьдрал

  • Шүүмжлэлийг зөвөөр хүлээж авах чадвар — Хувь хүний хөгжлийн шинэ шат

    Шүүмжлэлийг зөвөөр хүлээж авах чадвар — Хувь хүний хөгжлийн шинэ шат

    Өнөөдөр амжилтад хүрсэн хүмүүсийн нэгэн нийтлэг чанар бол шүүмжлэлийг зөвөөр хүлээж авах чадвар гэдэгтэй маргах хүн байхгүй бизээ. Хувь хүн хөгжих, багаар ажиллах, карьер ахих, илүү үр бүтээлтэй байх зэрэгт энэ чадвар үнэлж баршгүй үүрэгтэй. Гэвч Монголд ч, дэлхийд ч шүүмжлэлийг сонсоод гомдох, хамгаалах, эсэргүүцэх үзэгдэл элбэг хэвээр байна. 

    Шүүмжлэлийн утга учир юу вэ?

    Шүүмжлэл гэдэг нь алдаа, сул тал, сайжруулах боломжийг олж харуулж буй зүг чиглүүлэгч дохио юм. Тиймээс шүүмжлэлийг зөвөөр хүлээн авснаар дараах маш олон боломжууд нээгдэнэ. Мөн шүүмжлэлийг эерэгээр хүлээн авдаг хүмүүс хамт олондоо илүү ойлгомжтой, итгэл төрүүлсэн, хамтын ажиллагааны чадвартай гэж үздэг байна. Ингээд хэд хэдэн томоохон судалгаатай танилцая. 

    • Harvard Business Review (2023):
      Шүүмжлэлийг тогтмол хүлээж авдаг ажилтнуудын бүтээмж 39%-иар, багийн оролцоо 22%-иар өсдөг.
    • Gallup (2023):
      Шүүмжлэлийг зөвөөр хүлээж авдаг хүмүүс баг хамт олондоо 36%-иар илүү эерэг сэтгэгдэл төрүүлдэг. Ийм өндөр хувь гэж та бодоогүй байх тийм үү?
    • LinkedIn Learning (2024):
      Бүтээлч шүүмжлэлийг хүлээж авах чадвар нь карьер ахих 35%-ийн магадлалыг нэмэгдүүлдэг.

    Амжилт, кареерийн ахиц дэвшилд ийм хүчтэй нөлөөлдөг шүүмжлэлийг бид хэрхэн зөвөөр хүлээн авах хэрэгтэй юм бол?

    Шүүмжлэлийг зөв хүлээн авах 7 алхам

    1.  Сэтгэл хөдлөлөө хянах 

      Эхлээд сонс. Шууд хариу барих, тайлбарлахгүйгээр чимээгүй байж, бүх мэдээллийг ав. 

    2. Шүүмжийн зорилгыг ялгаж ойлгох Хувийн дайралт уу? Эсвэл ажил сайжруулах зөвлөгөө юу? Үүнийг ялгах нь хамгийн чухал алхам. 
    3.  Бүтээлч асуулт асуух“Юу илүү сайжруулах вэ?”, “Яг аль хэсэгт анхаарвал дээр вэ?” гэх мэт асуулт шүүмжлэлийн бодит утгыг олж өгдөг. 
    4. Хүлээн зөвшөөрөх ба залруулах Аливаа алдааг үнэнээр хүлээн зөвшөөрч, дараагийн алхамд ямар өөрчлөлт хийхээ төлөвлө. 
    5. Талархах “Баярлалаа. Үнэтэй санал байна” гэж хэлэх нь энгийн боловч эерэг сэтгэгдэл үлдээнэ. 
    6.  Шинэ арга хэрэгжүүлэх Шүүмжлэлийг хэрэгжүүлж, үр дүнг бусдад харуулах. Энэ нь итгэлийг өсгөдөг. 
    7. Өөрийн үнэлгээг хадгалах Шүүмжлэлийг хүлээн авч байгаа ч өөрийгөө хэт шүүмжилж, өөрийн үнэ цэнийг бууруулахгүй байх нь чухал.  

    Эцэст нь:

    Шүүмжлэлийг хүлээн авч байгаа ч өөрийгөө хэт шүүмжилж, өөрийн үнэ цэнийг бууруулахгүй байх нь чухал гэдгийг битгий мартаарай. Шүүмжлэл бол дайсагнал биш. Энэ бол таныг сайжруулах хамгийн том тусламж юм. Хүлээж авах тусам карьер тань өснө, удирдлага, ажилчдын итгэл, талархалыг хүлээнэ, та ч өөртөө илүү итгэлтэй болно. Өнөөдрөөс эхэл, өөрт тань ирэх шүүмжлэлийг эерэгээр хүлээж аваарай. Тэгвэл ирээдүйд таны боломж, үнэлэмж хэд дахин өснө. 

    Төстэй нийтлэл унших: Эрүүл харилцаа, эерэг хамт олон

    Та Lambda-д талентаар бүртгүүлээд өөрийн ур чадвараа бодитоор үнэлүүлж, карьерын шинэ аяллаа бидэнтэй хамт эхлүүлээрэй. 

  • Шинэ ажилд амжилттай дасан зохицох зөвлөмж

    Шинэ ажилд амжилттай дасан зохицох зөвлөмж

    Та идэвхтэй ажил хайж, улмаар сонгон шалгаруулалтад тэнцэн, өөрт тохирох ажлаа амжилттай олсон бол одоо анхаарлаа нааш хандуулаарай.

    Шинэ ажил эхлэнэ гэдэг бол таны өмнө шинэ боломжууд нээгдэж буй маш чухал үе юм. Гэхдээ шинэ орчин, танил биш хамт олон, үл мэдэх дүрэм журам дунд хурдан дасан зохицоно гэдэг амар байдаггүй. Тэр дундаа ажилтны сэтгэл ханамж, бүтээмжид шууд нөлөөлдөг чухал хүчин зүйл бол ажлын уур амьсгал бөгөөд түүнд хэрхэн дасан зохицох нь таны ирээдүйн амжилтад шийдвэрлэх үүрэгтэй юм.

    Ажлын уур амьсгалын тухай

    Ажлын уур амьсгал гэдэг нь тухайн байгууллагын харилцааны хэв маяг, ажилтнуудын хоорондын итгэлцэл, удирдлагын хандлага, хамтын ажиллагааны соёл зэрэг сэтгэлзүйн орчныг хэлнэ. Үүнийг өөрөөр тухайн байгууллагын нүдэнд харагдахгүй дүрэм ч гэж ойлгож болно. Тиймээс шинэ ажилд ороход зөвхөн ажил үүргээ сайн гүйцэтгэхээс гадна тухайн уур амьсгалд ухаалгаар дасан зохицох нь амжилтын үндэс болдог.

    Шинэ орчинд дасан зохицох зөвлөмжүүд

    1. Ажиглаж сурах нь дасан зохицох эхний алхам

    Эхний өдрүүдэд илүүтэйгээр сонсож, ажиглаарай. Хамт олон хэрхэн харилцдаг, шийдвэрүүдийг хэрхэн гаргадаг, удирдлагын хандлага ямар байдаг, албан бус дүрмүүд юу болохыг анзаарах нь чухал. Энэ нь танай байгууллагын соёлыг таних эхний арга юм.

    2. Нээлттэй, эерэг харилцааг санаачлах

    Шинэ хүн бүрд танил биш гэдэг мэдрэмж төрдөг. Гэхдээ үүнийг эвдэх хамгийн үр дүнтэй арга бол нээлттэй, эелдэг харилцаа. “Сайн байна уу?”, “Баярлалаа”, “Тусалсанд баярлалаа” гэх энгийн үгсээр харилцаагаа эхлүүлснээр хамт олны итгэлийг аажмаар олж авах болно.

    3. Асуухаас бүү санаа зов

    Шинэ ажилтан байх үед бүх зүйлийг төгс ойлгох албагүй. Хэрвээ та эргэлзээтэй зүйл байвал, шууд асууж сурах нь зөв. Энэ нь таныг ажлын уур амьсгалд хурдан дасан зохицох, алдаа гаргах магадлалыг бууруулахад тусална.

    4. Өөрийгөө танилцуулж, харилцаа тогтоох

    Зарим байгууллагад шинэ ажилтанг албан ёсоор танилцуулах цаг гардаг ч заримд нь харин үгүй. Тиймээс өөрөө санаачлагатай байж, хамт олондоо өөрийгөө танилцуулж, бусдад хүндэтгэлтэйгээр хандах нь таныг хурдан хүлээн зөвшөөрүүлэх алхам юм.

    5. Байгууллагын үнэт зүйлс, зорилгыг ойлгох

    Таны ажиллаж буй байгууллага ямар үнэт зүйлд итгэдэг, ямар зорилготой вэ гэдгийг ойлгох нь таны ажилдаа хандах хандлагыг зөв байлгахад тустай. Энэ ойлголт нь таныг зөв харилцаа, зөв орчинд байршихад тусална.

    Ажлын орчинд хамтран ажиллагсдыг хүндэтгэх, харилцаанд мэргэжлийн байж итгэлцэл үүсгэх, нүүр тулсан нээлттэй харилцаа зэрэг нь чухалд тооцогддог. Зарим тохиолдолд албан бус дүрэм, дотоод харилцааны соёл илүү давамгайлдаг тул зөн совинтой байх нь мөн чухал юм. Өөрөөр хэлбэл, аливаа зүйлийг ил хэлэхээс илүү уур амьсгалыг унших хэрэгцээ танд гарна.

    Дасан зохицох нь цаг хугацаа шаарддаг

    Үргэлж санаж байх нэг зүйл бол өөрийгөө шууд төгс уур амьсгалд оруулна гэж хэт хүчлэх хэрэггүй. Зарим хүмүүс нэгээс 2 долоо хоногт дасан зохицдог бол, заримд нь 3 сар шаардлагатай байдаг. Гэхдээ та өөрийн зүгээс чин сэтгэл, эелдэг хандлага, мэдрэмж, хичээл зүтгэл, соёлд нийцэх хүсэл зэргийг зөв үеүүдэд гаргаж чадвал цаг хугацаа өнгөрөх тусам та тухайн орчны нэгэн үнэт гишүүн болно гэдэгт итгээрэй.

    Шинэ ажил эхлүүлэх нь танд сорилт төдийгүй өсөлтийн боломж юм. Та зөв хандлагатай байж, ажлын уур амьсгалыг ойлгож, хүндлэл дээр суурилсан харилцааг бүтээж чадвал энэ сорилтыг амжилтаар даван туулж чадна.

    Унших: Карьерийн өсөлтөд networking (сүлжээ) ямар чухал нөлөөтэй вэ?

    Талент та илүү олон карьер төлөвлөлтийн зөвлөгөө, туршлагыг LAMBDA BLOG -оос уншаарай.

    Төстэй нийтлэл унших: Та ажил хайж байна уу? Тэгвэл өөртөө итгэхээс эхлээрэй 

  • Тууштай ажиллахын үр нөлөө

    Тууштай ажиллахын үр нөлөө

    Олон хүн шинэ боломж, өндөр цалин, уян хатан нөхцөл хайж ажлаа ойр ойрхон сольдог. Гэхдээ нэг салбар, нэг байгууллагад тууштай ажиллах нь хувь хүнд болон байгууллагад маш олон эерэг үр дагавартай юм. Ингээд тууштай ажиллахын үр нөлөөг хамтдаа мэдэж авъя. 

     Хувь хүнд үзүүлэх давуу тал

    1. Мэргэжлийн ур чадвар гүнзгийрнэ

    Нэг салбарт урт хугацаанд ажилласнаар тухайн чиглэлд гүн мэдлэг, баялаг туршлага хуримтлуулдаг. Ингэснээр таны үнэ цэнэ хөдөлмөрийн зах зээлд өсдөг.

    Судалгаагаар Америкийн Gallup судалгааны байгууллагын 2023 оны тайланд дурдсанаар 5-аас дээш жил нэг салбарт ажилласан хүмүүсийн 78% нь “ажлын гүн мэдлэг, туршлагатай” гэж үнэлсэн байна.

    2. Албан тушаал ахих, цалин нэмэгдэх боломж 

    Тууштай ажилласнаар байгууллагын соёл, дотоод бүтэц, бодлогыг бүрэн ойлгож, удирдлагын итгэлийг олж авдаг. Энэ нь албан тушаал дэвших, илүү хариуцлагатай ажил хүлээх, улмаар цалин өсөх үндэс болно. LinkedIn-ийн 2022 оны судалгаагаар нэг байгууллагад 3-5 жил тогтвортой ажилласан хүмүүсийн 45% нь албан тушаал ахисан байна.

    3. Сэтгэл ханамж, ажилдаа дурлах мэдрэмж нэмэгдэнэ

    Тууштай ажилласан хүмүүсийн хувьд ажлын байр нь аюулгүй, итгэл төрүүлсэн орчин болдог. Үүнээс үүдэн сэтгэлзүйн тогтвортой байдал, ажлын амжилт ч өсдөг.  McKinsey & Company-ийн судалгаагаар тогтвор суурьшилтай ажилтнуудын 63% нь “ажилдаа дуртай” гэж хариулжээ. 

    Байгууллагад үзүүлэх нөлөө:

    1. Хүний нөөцийн тогтвортой байдал нэмэгдэнэ

    Тууштай ажилтнуудын ачаар сургалт, ажилтны эргэлтийн зардал буурч, туршлагатай багийн бүтээмж нэмэгддэг.

    2. Байгууллагын нэр хүнд өсдөг

    Тогтвортой ажиллах орчин бүрдүүлсэн байгууллагууд ажил хайгчдын сонирхлыг татаж, хамтрагч талуудад найдвартай байдлаа харуулдаг итгэмээргүй давуу тал ч бий.

    3. Инноваци, сайжруулалт эрчимждэг

    Удаан ажилласан ажилтнууд байгууллагын сул болон давуу талыг илүү сайн мэддэг тул бүтээлч санал, үр ашигтай шийдлүүд гаргах магадлал өндөр байдаг.

    Анхаарах зүйлс:

    Тууштай ажиллахын зэрэгцээ дараах зүйлсийг байнга анхаараарай:

    • Хувийн хөгжил, ур чадвараа тасралтгүй хөгжүүлэх
    • Өөр салбар, шинэ орчинд ажиллах боломжийг нээлттэй хүлээж авах
    • Байгууллагын соёл, бодлого хэт сөрөг болсон тохиолдолд дахин үнэлгээ хийх

    Эцэст нь:

    Нэг салбар, нэг байгууллагад тууштай ажиллах нь зөвхөн хувь хүний биш, байгууллагын хөгжилд чухал хувь нэмэр оруулдаг. Амжилттай, үнэ цэнтэй карьерт хүрэхийн тулд тасралтгүй суралцаж, шинэ сорилтод бэлэн байх хэрэгтэй. Өнөө цагийн хөдөлмөрийн зах зээлд тууштай байдал бол сул тал биш, харин таны хамгийн үнэ цэнэтэй хөрөнгө оруулалт юмшүү.

    Илүү олон танд хэрэгтэй зөвлөгөө мэдээллийг манай LAMBDA платформоос аваарай.   

  • Амжилтанд хүрэхэд амбиц хэр чухал чухал вэ?

    Амжилтанд хүрэхэд амбиц хэр чухал чухал вэ?

    Ажлын байрны амбиц гэж юу вэ?

    Ажлын байрны амбиц нь ажилтнуудын карьерийн зорилго, хүсэл эрмэлзэл, өөрийгөө хөгжүүлэх хүсэлтэй холбоотой сэтгэл зүйн хүчин зүйл юм. Энэ нь зөвхөн хувь хүний амжилт төдийгүй, байгууллагын бүтээмж, тогтвортой байдлыг хангахад чухал үүрэг гүйцэтгэдэг.

    Судалгаагаар ажлын байрны амбиц нь ажилтнуудын гүйцэтгэл, байгууллагын үнэнч байдал, сэтгэл ханамжтай холбоотой гэдгийг харуулж байна.

    Амбиц ба гүйцэтгэл

    Амбицтай ажилтнууд илүү идэвхтэй, бүтээлч байдаг. Тэд зорилгодоо хүрэхийн тулд илүү их хүчин чармайлт гаргадаг. Шинэ санаа, шийдэл гаргах, өөрчлөлтөд дасан зохицох зэрэг чадваруудаа хөгжүүлдэг байна. Жишээлбэл: Бельгийн Брюссель хотод хийсэн судалгаагаар, амбицтай ажилтнуудын гүйцэтгэл нь удирдлагуудад өндөр үнэлэгддэг болохыг тогтоосон байна.

    Амбиц ба байгууллагын үнэнч байдал

    Амбиц нь байгууллагын үнэнч байдалтай холбоотой. Амбицтай ажилтнууд өөрийн карьерийн боломжийг байгууллагатай холбож үздэг. Энэ нь тэдний байгууллагад үлдэх, урт хугацаанд хамтран ажиллах хүсэл эрмэлзлийг нэмэгдүүлдэг.Тэд байгууллагын үнэт зүйлсийг хүндэтгэж, зорилго, үнэт зүйлстэй нь нийцэхийг эрмэлздэг байна.  Сонирхолтой биш гэж үү?

    Амбиц ба сэтгэл ханамж

    Амбиц нь ажилтнуудын сэтгэл ханамжтай холбоотой. Ажлын зорилго, амжилт, карьерийн хөгжил нь ажилтнуудын сэтгэл санааг сайжруулж, тэдний ажилдаа сэтгэл ханамжтай байх нөхцөлийг бүрдүүлдэг.Амбицтай ажилтнууд өөрийн амжилтаа үнэлж, өөртөө итгэлтэй байж, ажлын орчинд эерэг хандлагатай байдаг.

    Амбиц ба ажлын орчны нөлөө

    Ажлын орчин нь амбицтай ажилтнуудын хөгжлийг дэмжих ёстой. Удирдлагууд ажилтнуудын амбицыг ойлгож, тэдэнд карьерийн хөгжлийн боломжийг олгох хэрэгтэй.

    • Урамшуулал
    • Хүлээн зөвшөөрөлт
    • Дэмжлэг үзүүлэх

    Судалгаагаар, эерэг ажлын орчин нь ажилтнуудын амбицыг нэмэгдүүлж, бүтээмжийг сайжруулдаг байна.

    Амбицын эрсдэл ба тогтвортой байдал

    Амбиц нь зөвхөн эерэг нөлөөтэй биш. Зарим тохиолдолд хэт өндөр амбиц нь дараах эрсдлийг дагуулж болзошгүйг анхаараарай. 

    • Ажлын хэт ачаалал
    • Стресс
    • Шаталт (burnout)

    Тиймээс амбицын түвшинг зохистой хэмжээнд хадгалах, түүний илрэлтийг зөв удирдах нь чухал юм.

    Ажлын байрны амбиц нь хувь хүний амжилт, байгууллагын бүтээмж, сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлэх чухал хүчин зүйл юм. Гэвч энэ нь зарим эрсдлийг дагуулж болох тул түүнийг зохистой удирдах шаардлагатай. Удирдлагууд ажилтнуудын амбицыг ойлгож, карьерийн хөгжлийн боломжийг олгож, урамшуулал, хүлээн зөвшөөрөлт үзүүлэх замаар тэднийг дэмжих хэрэгтэй. Ингэснээр байгууллага амжилттай, бүтээмжтэй, сэтгэл ханамжтай хамт олныг бүрдүүлэх боломжтой болно.

    Өөрийн үнэ цэнэ, ур чадвараа нээж, алсын хараагаа бодит болгох алхмуудыг хийхэд тань гүүр болох https://lambda.global/feed платформ дээр  Монголын хамгийн шилдэг, таатай орчин нөхцөлтэй байгууллагууд таныг хайж, хүлээж байгаа шүү.

     

  • Цалингийн хүрэлцээ ба санхүүгийн эрх чөлөөний нууц

    Цалингийн хүрэлцээ ба санхүүгийн эрх чөлөөний нууц

    Санхүүгийн мэдлэг нь зөвхөн бизнес эрхлэгчид, удирдлагууд эзэмших ёстой мэдлэг биш юм. Өнөө үед санхүүгийн мэдлэг нь хувь хүний амьдралд төдийгүй бүх нийгэмд чухал ач холбогдолтой болж байна. Хүний амьдралд санхүүгийн мэдлэг хэрэгтэй хэд хэдэн шалтгаан бий. Ингээд энэхүү нийтлэлд танд тус болохуйц санхүүгийн мэдлэгийн талаарх баримтуудыг бэлтгэлээ. 

    Санхүүгийн мэдлэг гэж юу вэ?

     Орлогоо ухаалагаар зарцуулах, санхүүгийн шийдвэр гаргах чадвар юм. Жишээлбэл, төсөв бүрдүүлэх, зээл, хадгаламж, хөрөнгө оруулалт, даатгал болон татвар зэрэг санхүүгийн ойлголтуудыг ойлгож, өдөр тутмын амьдралд амжилттай хэрэгжүүлэх ур чадварыг хэлдэг. Энэ мэдлэг нь мөнгийг зөв удирдах, ирээдүйн санхүүгийн зорилгод хүрэх үндэс болдог. Энгийн дадлаас ирээдүй рүү гэдэг үг санхүүгийн мэдлэгт бодитоор оршдог байхнээ.

    Санхүүгийн мэдлэгтэй хүмүүсийн давуу талууд:

    Судалгаанаас үзэхэд, санхүүгийн мэдлэгтэй хүмүүс орлогоо зохицуулах чадвартай, мөн тэд санхүүгийн асуудлыг хурдан шийдэх боломжтой байдаг. Энэ нь эргээд ирээдүйн эрсдэлээс хамгаалах, шаардлагатай хуримтлал үүсгэх, зардлаа хянах зэрэгт тусалдаг. Хүний амьдралд санхүүгийн мэдлэг хэрэгтэй хэд хэдэн шалтгаан бий: 

    Баримт судалгаа: 

    • 2018 оны OECD-ийн тайланд дурдсанаар, санхүүгийн мэдлэгтэй хүмүүс өндөр үр ашигтай санхүүгийн шийдвэрүүдийг гаргадаг. Түүнчлэн, тэдний сэтгэл зүй нь тогтвортой, стресс багатай байдаг. 
    • 2021 оны Finra Foundation судалгаагаар, санхүүгийн мэдлэгтэй хүмүүс 1.7 дахин илүү хуримтлал үүсгэдэг бөгөөд зээлээ эрсдэл багатайгаар зохицуулж, амьдралынхаа хэв маягийг хянах нь тэдэнд илүү хялбар байдаг гэж үзжээ. 
    • Global Financial Literacy Survey (2018)-ийн дүгнэлтээр, дэлхийн 140 орноос зөвхөн 33%-иас нь илүү хүмүүс санхүүгийн мэдлэгтэй байгаагийн улмаас амьдралынхаа зардал, орлогоо зөв зохицуулж чадаж байна гэж үзжээ. 

    Цалингийн хүрэлцээ нь хувь хүний амьдралын чанар, сэтгэл зүйд шууд нөлөөлдөг. Хэрвээ цалин хангалтгүй бол, энэ нь санхүүгийн стресс, сэтгэл зүйн дарамт, эрүүл мэндийн асуудал үүсгэдэг. Тиймээс орлогоо зохицуулах, илүү өндөр цалинтай ажилд орох, зардлаа хянах нь цалингийн хүрэлцээг сайжруулах хамгийн чухал алхмуудын нэг юм. 

    Цалингийн хүрэлцээг сайжруулах практик аргуудаас: 

    Мэргэжлийн ур чадварыг сайжруулах: Цалингийн хүрэлцээг сайжруулах гол арга нь хөдөлмөрийн зах зээл дээр өндөр үнэлэгдэх ур чадваруудыг эзэмших юм. Техникийн ур чадвар, гадаад хэл сурах, менежментийн ур чадварууд нь илүү өндөр цалинтай ажлын байртай болгох боломжийг олгодог. 

    Өөр боломжийг бүтээх: Хэрэв таны цалин хангалтгүй байгаа бол, тодорхой цаг хугацааны дараа ажил хийн гадаадад амьдрах, фриланс хийх гэх мэт олон хувилбараар орлогыг нэмэгдүүлэх боломжтой. 

    Санхүүгийн мэдлэг ба цалингийн хүрэлцээ нь хувь хүний амьдралд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Тухайлбал Санхүүгийн мэдлэгтэй хүмүүс амьдралынхаа мөнгөн хэрэгцээг зөв зохицуулж, зардлаа хянаж, хуримтлал үүсгэх чадвартай байдаг. Цалингийн хүрэлцээ нь сэтгэл зүйн амар тайван байдал, эрүүл мэндэд шууд нөлөөлдөг. Мөн санхүүгийн мэдлэгийг эзэмших нь санхүүгийн эрх чөлөөнд хүрэхийн эхлэл ч байж  болох юм.  

    https://lambda.global/feed таны ур чадварт нийцсэн, итгэл даах байгууллагуудын ажлын заруудыг нэгтгэн хүргэж, хөдөлмөрийн үнэлэмжээ хамгаалж, үнэ цэнтэй шийдвэр гаргахад тань тусалдаг шүү.

  • Эрүүл харилцаа, эерэг хамт олон

    Эрүүл харилцаа, эерэг хамт олон

    Эерэг уур амьсгалтай хамт олон нь ажилтнуудын сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлдэг. Тухайлбал, сэтгэл ханамж нь ажилчдын бүтээмж, ажлын амжилттай шууд холбоотой байдаг бөгөөд энэ нь удирдлага, харилцан хүндэтгэлтэй орчинд л бий болно. Ажилтнууд өөрсдийгөө үнэлэгдэж, тэдний хүчин чармайлтыг хүлээн зөвшөөрч байгаа үед сэтгэл зүйн хувьд дэмжлэг авч, илүү идэвхтэй ажиллах хүсэл эрмэлзлэлтэй болдог.

    Бүтээмжийг нэмэгдүүлэх, инноваци дэмжих

    Эерэг уур амьсгал нь хамт олны бүтээмжийг мэдэгдэхүйц нэмэгдүүлдэг. Хүмүүс ажлын орчинд бүтээлч байдлаа илэрхийлэх, шинэ санаа, санаачлагуудыг гаргах боломжтой байх үедээ хамгийн өндөр үр дүнг гаргадаг. Ажилчид хоорондоо нээлттэй харилцаж, зөвшилцөж, асуудалд шинэ хандлагуудыг авчрах боломжтой болдог. Эерэг уур амьсгалтай орчин нь инноваци, шинэ санаа гаргалтанд чухал нөлөө үзүүлдэг.

    Харилцан итгэлцэл, хамтын ажиллагаа

    Эерэг уур амьсгал нь харилцан итгэлцлийг үүсгэдэг. Ажилтнууд бие биедээ итгэж, эргэлзээтэй асуудлуудыг хамтран шийдвэрлэхэд хялбар байдаг. Харилцан итгэлцэл нь хүн бүрийн оруулсан хувь нэмэр, санаа бодлыг үнэлэхэд чухал үүрэг гүйцэтгэдэг. Хоорондоо ойлголцсон, туслалцаа авч чаддаг, санаачилгатай хүмүүсийн орчин нь бүтээлч байдлыг нэмэгдүүлдэг. Ийм орчинд ажиллах нь тухайн хүний хувьд өдөр тутмын амьдралыг илүү аз жаргалтай, эрүүл болгож, үүний үр дүнд бүтээмж нэмэгддэг.

    Судалгааны баримтууд

    • 2017 онд Gallup компанийн явуулсан судалгаагаар, ажилчдын сэтгэл ханамж өндөр байх нь ажлын бүтээмжийг 21%-иар нэмэгдүүлдэг гэдгийг тогтоожээ.
    • “American Psychological Association”-ийн 2016 оны судалгаагаар, эерэг уур амьсгалтай орчин нь ажилчдын сэтгэл зүйд эерэг нөлөө үзүүлдэг бөгөөд ажлын стрессийг 40%-иар бууруулдаг гэсэн дүн гарчээ.
    • Харвардын их сургуулийн судлаачид 2014 онд гаргасан судалгаагаараа, харилцан итгэлцэлтэй, эерэг уур амьсгалтай хамт олонд ажиллах нь бүтээлч байдлыг 30%-иар нэмэгдүүлдэг гэдгийг тогтоожээ.

    Хувь хүний хөгжил ба байгууллагын өсөлт

    Түүнчлэн ажилчид өөрсдийн мэдлэг, ур чадварыг дээшлүүлэх, шинэ зүйл сурах, өөрийгөө хөгжүүлэхэд урам зоригтой болдог. Энэ нь зөвхөн хувь хүний төдийгүй, байгууллагын хөгжлийн суурь болж чаддаг. Мөн ажилчид хоорондоо хамтран ажиллах, шинэ санаа гаргах, технологи, ур чадварын хувьд сэргийлэх, шинэчлэлд анхаарах зэрэгт илүү амжилттай байдаг. Эерэг уур амьсгал нь суралцах хүсэл эрмэлзлэлийг нэмэгдүүлж, зөвхөн байгууллагын ачааллыг бууруулах төдийгүй, ажилчдын ур чадварыг дээшлүүлэх, зөв зүйтэй шийдвэр гаргахад ч орон зай нээдэг.

    Сонирхолтой, танд тус болохуйц зөвлөгөөг зөвхөн LAMBDA-с. 

    Энд дарж Lambda-гаар карьер замналаа тодорхойлуулаарай.

  • Амжилттай дасан зохицох стратеги

    Амжилттай дасан зохицох стратеги

    Ажлын эхний өдөр хүн бүр догдлол, сэтгэл хөдлөлөөс гадна тодорхой хэмжээний стрессийг мэдэрдэг.  Энэ үед та өөрийн ур чадвар, туршлагаа харуулж, шинэ хамт олонтой танилцан, байгууллагын соёлд дасан зохицох зэрэг олон чухал сорилттой тулгарна.

    Гэвч эдгээр сорилтыг ухаалгаар даван туулж чадвал та богино хугацаанд шинэ орчиндоо амжилттай уусаж, карьераа дараагийн түвшинд ахиулах хүчтэй эхлэлийг тавих болно гэдэгт итгээрэй. Та бүхэндээ шинэ ажлын туршилтын хугацаагаа амжилттай давах дараах зөвлөмжийг хүргэж байна.

    Эерэг сэтгэлгээтэй байх

    Шинэ ажлын эхний өдрүүд бол шинэ орчинд дасах, суралцах үйл явц юм. Хамгийн чухал нь суралцаж байгаа гэдгээ ойлгож, өөртөө зөөлөн хандаарай. Тиймээс мэдэхгүй зүйлээ бусдаас асуухаасаа бүү санаа зов, харин ч энэ нь таны сурах хүсэл, идэвхтэй хандлагыг харуулах болно. Удирдлага, хамт олон тань хичээл зүтгэлийг анзаарч, дэмжих болно. Харин та өөртөө итгэж, урагш алхах зоригтой байгаарай.

    Байгууллагын соёлыг ойлгох

    Компанийн соёл гэдэг нь зөвхөн дотоод дүрэм, журмаар хязгаарлагддаггүй. Энэ нь хүмүүсийн хоорондын харилцаа, уур амьсгал, шийдвэрүүд хэрхэн гардаг, багийн хурал хэрхэн явагддаг, ажил хэргийн бичиг баримт, и-мэйл, чат зэрэг харилцаа ямар өнгө аяс, хэв маягтай байдаг тухай маш олон талтай ойлголт юм. Тиймээс эхний өдрүүдэд эдгээрийг анзаарч, ажиглах нь тун чухал.

    Удирдлагатайгаа идэвхтэй харилц

    Ажлын эхний долоо хоногтоо өөрийн шууд удирдлагатайгаа уулзалт хийж, таниас юу хүлээж байгаа талаар тодорхой ойлголт аваарай. Ингэх нь таныг зорилго, ажиллах чиглэл, дэмжлэг хэрэгтэй зүйлсээ ойлгоход тусална.
    Асуух боломжтой асуултууд:

    • Миний ажлын гол зорилго юу вэ?

    • Аль төслүүд дээр илүү анхаарах вэ?

    • Амжилтыг хэрхэн хэмждэг вэ? Эдгээр асуултуудыг асууж харилцан ярилцаж, мөн өөрийн санал бодлоо хуваалцаарай.

    Цаг баримтлах ба хариуцлага

    Шинэ ажилтан байх үед хүмүүс таны хандлага, ажилдаа хэрхэн ханддагийг анхааралтай ажиглаж байдаг. Хамгийн түрүүнд итгэл төрүүлдэг, энгийн мэт боловч чухал зүйлс буюу цаг баримтлах, амласнаа биелүүлэх зэрэг юм. Эдгээр нь таныг хэр хариуцлагатай, найдвартай хүн болохыг илтгэнэ. Тиймээс өдөр бүр хийх ажлын төлөвлөгөөгөө гаргаж, уулзалтаа цагтаа санаж оролцох, хийсэн ажлынхаа талаар товч мэдээлэл илгээх зуршлыг эхнээс нь төлөвшүүлэх нь тун хэрэгтэй. Ингэснээр зөвхөн ажлаа сайн хийж байгаагаа харуулаад зогсохгүй, хамт олныхоо итгэлийг олох боломжтой болно.

    Багийн харилцаанд идэвхтэй оролцох

    Хамт олны уур амьсгалд хурдан уусах хамгийн үр дүнтэй арга бол хамтарч ажиллах, бусдыг анхааралтай сонсох, хэрэгтэй үед нь туслах юм. Шинэ ажилтан бүрд эхэндээ бага зэрэг болгоомжлол байдаг ч хэт даруухан байх эсвэл хэт мэдэмхийрэх аль аль нь танилын хүрээлэл үүсгэхэд сөргөөр нөлөөлж болзошгүй. Тиймээс тэнцвэртэй, эерэг хандлагатай байх нь чухал. Тухайлбал, багийн хурал дээр жижиг ч байсан санаа нэмэрлэх, хэн нэгэнд тусламж хэрэгтэй байвал дэмжих санал гаргах, албан бус уулзалт, өдрийн хоол зэрэгт идэвхтэй оролцох нь таныг хамт олон дундаа хурдан танигдахад тусална. Энгийн боловч чин сэтгэлийн оролцоо хамгийн сайн сэтгэгдэл төрүүлдэг.

    Ажлын үр дүнг хэмжиж, баримтжуулах

    Та хийж буй ажлаа баримтжуулж, өөрийн ахиц дэвшлийг харагдахуйц байдлаар тэмдэглэж байх нь маш чухал. Энэ нь зөвхөн өөртөө итгэлтэй байхад туслах биш, цаашдын performance review буюу гүйцэтгэлийн үнэлгээнд бодит үндэслэлтэй дэмжлэг болж өгдөг. Тиймээс долоо хоног бүрийн ажлын тайлан, task log хөтөлж хэвших, хийсэн ажлынхаа үр дүнг тоон үзүүлэлтээр илэрхийлэхийг хичээж байгаарай. Мөн жижигхэн ч байсан шинэ санаа, санаачилгаа тэмдэглэж үлдээх нь таны идэвхтэй, санаачлагатай байдлыг харуулах сайхан боломж юм. Хэн ч таны ажлыг тан шиг сайн мэдэхгүй, харин та өөрөө л өөрийнхөө ахиц дэвшлийг хамгийн сайн гэрчилж чадах хүн нь билээ.

    Суралцахад цаг гаргах

    Шинэ ажил гэдэг нь ур чадвар эзэмшиж, өөрийгөө хөгжүүлэх маш том боломж юм. Байгууллагын дотоод сургалтын платформууд, багийн сургалт, практик даалгаврууд, удирдлагаас санал болгож буй хөгжлийн төлөвлөгөө зэрэг нь бүгд таны өсөлтийг дэмжих хэрэгслүүд байдаг. Эдгээрийг идэвхтэй ашиглан, тасралтгүй суралцах хандлагатай байж, өөрийгөө улам илүү мэргэжлийн, чадвартай ажилтан болгон хөгжүүлэхэд анхаараарай.

    Нээлттэй харилцааг бий болгох

    Харилцааны уян хатан байдал, хамтран ажиллагсдаа хүндэтгэх хандлага зэрэг нь таны бусдад төрүүлэх анхны сэтгэгдэлд шууд нөлөөлдөг чухал хүчин зүйлс юм. Мэндлэх, талархах, анхаарал хандуулах зэрэг энгийн боловч үнэ цэнтэй харилцааны хэв маягийг үргэлж санаж байгаарай. Мөн саналаа хэлэх эсвэл ихүлээн авахдаа уян хатан хандаж, нээлттэй байж, харилцан хөгжих боломжийг бүрдүүлэх нь чухал байдаг.

    Өөрийн онцлог, давуу талуудыг илэрхийлэх

    Таны өмнөх ажлын туршлага, ур чадварууд дараагийн байгууллагад шинэ энерги, шинэ шийдэл авчирч чадна. Гэхдээ эдгээрийг хуваалцахдаа зөв цаг, зөв өнгө аясыг сонгох нь хамгийн чухал. Жишээлбэл, “Өмнөх байгууллагад ийм шийдэл хэрэгжүүлж байсан, энэ багт ч бас туршиж үзэх үү?” гэх мэт хүндэтгэлтэй, хамтын ажиллагаанд уриалсан байдлаар санаачилга гаргах нь илүү үр дүнтэй. Мөн та өөрийн сайн мэддэг ур чадваруудаа багт санал болгож, бусдад дэм болох боломжуудыг олж хараарай. Ухаалгаар илэрхийлсэн санаа бүр хамт олны итгэлийг нэмэгдүүлж, таныг үнэ цэнтэй гишүүн болгон харуулах болно.

    Өөртөө итгэлтэй байгаарай

    Шинэ ажилтны хувьд эхний сар байр сууриндаа эргэлзэх, өөртөө итгэлгүй байх үе гарах нь хэвийн зүйл. Гэхдээ та тухайн ажлын саналыг авах хүртлээ олон шалгуурыг амжилттай давсан мэргэжилтэн учраас энэ нь чадвар, мэргэжлийн ур чадварыг баталж байгаа хамгийн чухал баталгаа юм. Тиймээс өөртөө итгэлтэй байж, “Би энд хэрэгтэй хүн” гэдгээ мартаж болохгүй. Таныг энэ багт урьсан нь таны үнэлэгдэж, хүлээн зөвшөөрөгдсөний илрэл гэдгийг үргэлж санах хэрэгтэй. Шинэ сорилт, боломж бүр таны өсөн дэвших алхам болно.

    Ямар ч хүн шинэ ажлаа 100% төгс мэддэггүй. Гэхдээ та дасан зохицох чадвар, хүсэл эрмэлзэл, харилцааны эерэг хандлагаараа хамт олондоо хүлээн зөвшөөрөгдөх болно гэдэгтээ итгэлтэй байгаарай. Анхны 30 хоногийг зөв төлөвлөж, дээрх стратегиудыг ухаалгаар хэрэгжүүлснээр та өөрийн карьерыг дараагийн шат руу хөтөлж чадах болно.

    Та өөрт тохирох ажлаа хайж байна уу?

    https://lambda.global/ хаягаар зочлон, платформ дээр өөрийн мэдээллийг оруулж, бүртгүүлээрэй. Lambda таны цагийг хэмнэж, амжилтад хөтөлнө. Мөн энд дарж Lambda-гаар карьер замналаа тодорхойлуулах боломжтой.

    Төстэй нийтлэл: Шинэ ажилтны сэтгэл зүй: Дасан зохицох үйл явц

  • Карьерийн өсөлтөд networking (сүлжээ) ямар чухал нөлөөтэй вэ?

    Карьерийн өсөлтөд networking (сүлжээ) ямар чухал нөлөөтэй вэ?

    Карьерын замнал гэдэг дан ганц диплом, туршлагаар хэмжигдэхээ больсон цаг. Орчин үеийн хөдөлмөрийн зах зээлд хүмүүстэй хэрхэн харилцаж, сүлжээ үүсгэж, өөрийгөө хэрхэн зөвөөр илэрхийлж байна вэ гэдэг нь карьерын хөгжилд онцгой нөлөө үзүүлдэг болсон.

    Үүнтэй уялдан мэргэжлийн хүрээнд түгээмэл хэрэглэгддэг нэг арга бол “coffee chat” буюу албан бус уулзалт юм.
    Энэ нь танилтайгаа кофе уухтай адил биш, харин мэргэжлийн түвшинд шинэ харилцаа үүсгэж, ойлголт, боломжоо тэлэх зорилготой уулзалт юм. Зөв зохион байгуулж чадвал coffee chat нь таны карьерын замд шинэ хаалга нээж, ирээдүйд эргэлт гаргах ч хүчин зүйл болж чадна.

    Coffee chat гэж юу вэ?

    Coffee chat гэдэг нь ихэвчлэн 1:1 уулзалт хэлбэртэй, албан ёсны ярилцлага гэхээсээ илүү чөлөөтэй, найрсаг уур амьсгалд явагддаг мэргэжлийн уулзалт юм. Энэ нь тухайн хүний ажилладаг салбар, байгууллагын соёл, карьерын туршлагын талаар бодит мэдээлэл авч, танилын хүрээгээ тэлэх зорилготой байдаг.

    Жишээлбэл, та тодорхой нэг компанийн сонирхсон албан тушаалд өргөдөл өгөхөөр зэхэж байгаа бол, тус байгууллагад ажилладаг хүнийг coffee chat-д урих замаар дотоод соёл, ажлын орчин, багийн уур амьсгал, карьер өсөлтийн чиг хандлага зэрэг мэдээллийг илүү шууд, амьд байдлаар олж мэдэх боломжтой.

    Яагаад карьерт тань чухал нөлөөтэй вэ?

    Өнөө үед ажил олгогчид зөвхөн CV дээрх бичигдсэн туршлагаас гадна тухайн хүний харилцааны чадвар, салбарын ойлголт, сүлжээний чанар-ыг ч хардаг болсон.

    Иймд coffee chat хийх нь:
    1. Шинэ сүлжээ бий болгоно- Тухайн салбарын туршлагатай хүмүүсээс шууд мэдлэг, зөвлөгөө авах боломж
    2. Карьерын боломж тэлнэ-  Зарим ажлын байр албан ёсоор бидний мэдэх ажлын байр зарладаг сайтууд дээр зарлагддаггүй (hidden job market) — харин сүлжээгээр дамжуулан мэдэх боломжтой
    3. Бодит мэдээлэл авна- Компанийн бодит орчин, зах зээлийн чиг хандлага, ямар ур чадвар өндөр үнэлэгдэж байгаа талаар ойлголттой болно
    4. Өөрийгөө танилцуулах боломж- Таныг албан бус нөхцөлд харах, ирээдүйн хамтын ажиллагаанд тань сонирхол үүсгэх суурь тавигдана

    Тэгвэл яаж үр дүнтэй coffee chat хийх вэ?

    • Зорилгоо тодорхой болгох– Зүгээр л “уулзъя” гэхээс илүү ямар мэдээлэл авахыг хүсэж байна вэ гэдгээ урьдчилан тодорхойлох. Буруу арга ашигласнаас болоод нөгөө хүндээ таагүй сэтгэгдэл  төрүүлэх вий.
    • Бэлтгэлтэй очих– Уулзах хүнийхээ суурь боловсрол, ажлын туршлагыг (background) -ийг судалж, асуух асуултаа цэгцтэй бэлдэж очих
    • Харилцааны соёлыг баримтлах– Уулзалтын цагтаа хоцрохгүй байж цагт нь дуусгах, талархал илэрхийлэх, дараа нь follow-up мэйл илгээх
    • Үргэлжлүүлэн эргэх холбоотой байх– Зөвхөн нэг удаагийн уулзалтаар зогсолгүй, холбоогоо хадгалж, сонирхсон салбартаа идэвхтэй networking хийх

    Төгсгөлд нь coffee chat бол өдгөө хөдөлмөрийн зах зээлд карьерын өсөлт, хөгжлийн салшгүй хэсэг болсон тул зөв хандаж үр шимийг нь хүртэж чадвал та зөвхөн шинэ танилуудтай болохоос гадна бодит карьерын боломжууд-ыг нээх, өөрийгөө илүү сайн танилцуулах маш том давуу тал болж өгдөг.

    Хэрэв та одооноос карьериййн холбооныхоо (career network)  дараагийн алхмыг төлөвлөж эхэлмээр байвал lambda.global-ийн Career Path хуудас-аар орж, өөрт тохирсон чиглэлээ тодорхойлоод, networking-ээ төлөвлөж эхэлээрэй.

  • Шинэ ажилтны сэтгэл зүй: Дасан зохицох үйл явц

    Шинэ ажилтны сэтгэл зүй: Дасан зохицох үйл явц

    Шинээр ажилд орж буй хүн бүхэн сэтгэл зүйн хувьд олон сорилттой тулгардаг. Тэд шинэ орчин, үүрэг хариуцлага, хамт олон, байгууллагын соёлыг ойлгох, дасан зохицох шаардлагатай болдог. Үүний үр дүнд сэтгэл зүйн дарамт, эргэлзээ, өөртөө итгэх итгэлийн дутагдал зэрэг сөрөг нөлөөллүүд үүсч болзошгүй. Шинэхэн ажилтан танд найз болохуйц сонирхолтой нийтлэлийг бэлтгэлээ.

    Шинэ ажилтны сэтгэл зүйн гол сорилтуудыг дурдвал: 

    • Тодорхойгүй байдал ба айдас: Шинэ орчинд ажиллах үед хамгийн түгээмэл тулгардаг мэдрэмж бол “би өөрийн ажил үүргээ зөв гүйцэтгэж чадах болов уу?” гэх эргэлзээ юм.
    • Нийгмийн дасан зохицолт: Хамт олны дунд өөрийн байр суурийг олох, харилцааны шинэ хэв маягт дасан зохицох нь сэтгэлзүйн хувьд ихээхэн эрч хүч шаарддаг. Танихгүй орчинд өөрийгөө илэрхийлэх нь зарим тохиолдолд түгшүүр үүсгэдэг шүүдээ.
    • Өөрт тавигдах хүлээлт: Ажил олгогч, менежер, хамт олон, мөн өөрөө өөртөө тавьж буй өндөр хүлээлтүүд нь сэтгэл зүйн дарамт үүсгэж болох юм.

    Судалгаагаар сэтгэл зүйн аюулгүй байдал нь шинэ ажилтны дасан зохицох үйл явцад эерэг нөлөө үзүүлдэг болох нь тогтоогдсон байна. Шинэ ажилтанд сэтгэл зүйн аюулгүй орчин бүрдүүлэх нь шинэ ажилтны оролцоо, үнэнч байдал, байгууллагын соёлыг сайжруулахад чухал үүрэгтэй  байдаг. Сүүлийн жилүүдэд ийм сэтгэл зүйтэй ажилтантай болохын тулд байгууллагын зүгээс ч ажилтантай дүйцэхүйц хичээл зүтгэл гаргаж байна.

    Байгууллагын зүгээс үзүүлэх дэмжлэгийн талаар: 

    • Тавтай морилно уу! хөтөлбөр: Шинэ ажилтанд зориулсан чиглүүлэх, дэмжих хөтөлбөр нь ажилтны сэтгэл зүйн тогтвортой байдлыг дэмжих анхны алхам юм.
    • Ментор эсвэл дэмжигч тогтоох: Хамт олны нэг гишүүнийг шинэ ажилтанд туслах хариуцлагатайгаар томилох нь ажилтны дасан зохицох хугацааг богиносгож, сэтгэл зүйд эерэг нөлөө үзүүлдэг.
    • Нээлттэй харилцаа: Хүссэн үедээ асууж, санал бодлоо илэрхийлэх нээлттэй орчин бүрдүүлэх нь сэтгэл түгшилтийг багасгахад чухал үүрэгтэй.
    • Талархлын соёл: Шинэ ажилтны оруулж буй хувь нэмрийг үнэлж, талархах нь түүний үнэ цэнэ, харьяаллын мэдрэмжийг нэмэгдүүлнэ.

    Хувь хүний анхаарах зүйлс

    • Цаг өг – Өөртөө дасан зохицох хугацаа олгоорой. Өөртөө бүү хатуу ханд.
    • Асуух айдасгүй бай – Тусламж хүсэх нь та юм мэдэхгүйдээ биш, шинэ учраас мэдэхгүй зүйл олон байгаагийнх юм шүү.
    • Өөдрөг ханд – Бага зэргийн алдаа бол суралцах боломж.
    • Өөрийгөө урамшуул –Амжилттай яваа зүйлсээ тэмдэглэж, өөрийгөө урамшуул.

    Шинэ ажилтны сэтгэл зүйг ойлгох нь тухайн байгууллагын хүний нөөцийн менежментийн чухал хэсэг. Тиймээс  урт хугацааны амжилт, хамт олны уур амьсгал, ажилтны үнэнч байдлыг бүрдүүлэхэд анхаарах чухал юм.

    4 жил сурсан мэргэжлээрээ ажиллахгүй, өөр ажил хийх нь

    Их, дээд сургуульд дөрвөн жилийг зарцуулж өөрийн гэсэн мэргэжил эзэмшинэ. Гэвч ажиллах цаг ирэхэд сурсан чиглэлээрээ бус өөр чиглэлээр ажиллах үзэгдэл нийгэмд түгээмэл болжээ. Энэ нь хувь хүний сонголт уу, эсвэл хөдөлмөрийн зах зээлийн бодит байдалтай холбоотой асуудал уу?

    Мэргэжил сонголт ба хөдөлмөрийн зах зээлийн зөрчил

    Эзэмшсэн мэргэжлээрээ ажиллахгүй байгаа залуусын тоо сүүлийн жилүүдэд нэмэгдэх хандлагатай байна. Тухайлбал Үндэсний статистикийн хорооноос гаргасан судалгаагаар, их сургуулийг төгссөн залуусын 30-40 орчим хувь нь эзэмшсэн мэргэжлээрээ огт ажилладаггүй гэсэн үр дүн гарчээ.

    Шалтгаан нь юу вэ?

    1. Зах зээл дээрх эрэлт, нийлүүлэлтийн зөрүү. Суралцагчдын дийлэнх нь нийгмийн чиглэлийн мэргэжлийг сонгодог ч эдгээр салбарт ажлын байр хомс байдаг.
    2. Цалин хөлс хангалтгүй. Зарим мэргэжлээр ажиллах нь тухайн хүний амьдралын хэрэгцээг хангах хэмжээнд хүрдэггүй.
    3. Хувийн сонирхлын өөрчлөлт. Залуу насны мэргэжил сонголт нь амьдралын туршийн үнэт зүйлс, ур чадварт тохироогүй байдаг.
    4. Сургалтын чанар. Сурсан мэдлэг бодит ажил дээр хэрэгжихэд хангалтгүй байж болох юм.

    Давуу болон сул талууд

    Давуу тал:

    • Уян хатан сэтгэлгээ: Хувь хүн олон талын ур чадвартай болж, өөр салбарт амжилт гаргах боломжтой.
    • Шинэ сорилт: Өөр салбарт өөрийгөө нээх боломж бүрдэнэ.

    Сул тал:

    • Цаг, мөнгөний алдагдал: 4 жилийн боловсролын зардал, зарцуулсан хугацаа ашиглагдахгүй үлдэх нь эргэлзээ төрүүлдэг.
    • Сэтгэл ханамжгүй байдал: Зарим тохиолдолд мэргэжлээрээ ажиллаагүйдээ харамсах, итгэл алдрах сэтгэл зүйтэй тулгарна.

    Баримт, судалгаатай танилцая: 

    • 2024 оны байдлаар нийт ажиглагсдын 53 хувь нь мэргэжлийн зөрүүтэй ажил эрхэлдэг бөгөөд эдгээр хүмүүсийн орлого нь мэргэжлээрээ ажиллаж буй хүмүүсийнхээс 10 гаруй хувиар бага байна .
    • Их, дээд сургууль болон МСҮТ-ийн төгсөгчдийн 30 орчим хувь нь мэргэжлээрээ ажилладаггүй .
    • Соёл, урлагийн сургуулийн төгсөгчдийн 80 хувь нь мэргэжлээрээ ажилладаггүй .
    • 2024 оны байдлаар нийт ажиглагсдын 53 хувь нь мэргэжлийн зөрүүтэй ажил эрхэлдэг бөгөөд эдгээр хүмүүсийн орлого нь мэргэжлээрээ ажиллаж буй хүмүүсийнхээс 10 гаруй хувиар бага байна.

    Бид их сургуульд дөрвөн жилийг зарцуулж, диплом өвөртлөн, ирээдүйнхээ суурийг тавьж байна гэж боддог. Гэхдээ амьдрал үргэлж бодож санасаны зоргоор байдаггүй. Тийм учраас бид мэргэжил, чиглэлээсээ огт өөр салбарт ажиллах ч тохиодол ч бий. Заримд нь энэ өөрчлөлт айдас төрүүлдэг бол, заримд нь шинэ боломж мэт санагддаг байна.

  • Давхар ажил эрхлэлт: Боломж уу, бэрхшээл үү?

    Давхар ажил эрхлэлт: Боломж уу, бэрхшээл үү?

    Хөдөлмөрийн зах зээлд нэг ажлын цалингаар амьдралаа хангахад улам бүр бэрх болж байна. Үүний үр дүнд олон хүн үндсэн ажлынхаа хажуугаар нэмэлт орлого олох арга зам хайж, давхар ажил эрхэлж байгаа юм. Давхар ажил эрхлэлт нь хүн нэгэн зэрэг хоёр буюу түүнээс дээш ажил хийхийг хэлдэг. 2023 оны байдлаар Монголд нийт ажиллагсдын 12.4% нь давхар ажил эрхэлдэг ба энэ тоо жилээс жилд нэмэгдэж байна.

    Яагаад хүмүүс давхар ажил хийдэг вэ?

    • Санхүүгийн шаардлага

    Өрхийн орлогын хүрэлцээ муу, инфляцийн өсөлт, зээлийн дарамт зэргээс үүдэн олон хүн үндсэн орлогоороо амьдралаа хангаж чадахгүй байгаа нь давхар ажил хийх нэг гол шалтгаан болдог.

    • Хобби, ур чадвараа ашиглах

    Хүн бүрт дуртай, чөлөөт цагаа зориулдаг хобби бий. Түүгээрээ орлого олох нь давхар ажил хийхийг урамшуулдаг нэг шалтгаан юм. Жишээ нь: дизайнер өдөрт оффист ажилладаг бол орой нь хувиараа график дизайн хийдэг.

    • Карьер, ирээдүйн зорилго

    Ирээдүйд бие даасан бизнес эхлүүлэх, туршлага хуримтлуулах зорилгоор давхар ажил эрхлэх нь залуусын дунд түгээмэл хандлага болж байна.

    Хууль зүйн зохицуулалтын талаар:

    Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хуулийн 25.1 дүгээр зүйлд ажилтан нь хоёрдогч ажил эрхлэхийг шууд хориглосон заалт байхгүй. Гэсэн хэдий ч:

    • Ажил олгогчтой байгуулсан гэрээнд давхар ажил эрхлэхийг хязгаарласан тусгай заалт байвал зөрчилд тооцогдох боломжтой.
    • Нууцлал, өрсөлдөөн: Ажилтны ажил олгогчийн бизнесийн үйл ажиллагаанд сөргөөр нөлөөлөхүйц давхар ажил хийх нь хөдөлмөрийн гэрээний зөрчил болж болзошгүй.
    • Цагийн хуваарь, аюулгүй байдал: Хэт ачаалалтай ажиллах нь ажилтны эрүүл мэнд, аюулгүй байдалд сөргөөр нөлөөлөх эрсдэлтэй. Энэ тохиолдолд ажил олгогч хариуцлага хүлээх үндэслэлтэй болдог.

    Ажил олгогчдын байр суурь:

    • Дэмждэг байгууллага:
      Зарим байгууллага давхар ажил эрхлэлтийг уян хатан байдлаар дэмжиж, ажилтнуудаа хөгжих, туршлага хуримтлуулах боломжийг олгодог. Тухайлбал, технологийн салбарын компаниуд ажилтнуудаа side-project хийхийг зөвшөөрдөг.
    • Сөрөг хандлагатай ажил олгогчид
      Гэвч олон байгууллага давхар ажил эрхлэлтийг эрс эсэргүүцдэг. Учир нь:
    • Хариуцлага алдагдах магадлал
    • Ажлын гүйцэтгэл буурах
    • Байгууллагын мэдээллийн аюулгүй байдал алдагдах

    Сэтгэлзүйн болон нийгмийн нөлөө

    Судалгаагаар давхар ажил хийдэг хүмүүсийн 45% нь архаг стресс, 33% нь уур уцаартай болж буйгаа илэрхийлсэн байдаг. Ялангуяа ажлын болон амьдралын тэнцвэрийг алдагдуулах хандлагатай. Үүнээс сэргийлэхийн тулд:

    • Цагийн менежмент сайн байх
    • Ачааллаа зөв хуваарилах
    • Эрүүл мэнддээ анхаарах шаардлагатай.

    Давхар ажил эрхлэлт нь зөвхөн орлого нэмэгдүүлэх шийдэл биш. Энэ нь хууль эрх зүйн зохицуулалт, ажил олгогчийн итгэлцэл, хувь хүний эрүүл мэнд, амьдралын чанарт ч нөлөөлдөг. Тиймээс давхар ажил эрхлэхийн өмнө эрүүл мэнд, сэтгэл зүй болон эрх зүйн болон бодит нөхцөл байдлаа сайтар ойлгох нь шаардлагатай юм. https://lambda.global/feed таны ур чадварт нийцсэн, итгэл даах байгууллагуудын ажлын заруудыг нэгтгэн хүргэж, хөдөлмөрийн үнэлэмжээ хамгаалж, үнэ цэнтэй шийдвэр гаргахад тань тусалдаг гэдгийг та мэдсэн үү?