Lambda Blog

Author: Zoey O

  • Burnout-ыг таньж өөрийгөө эргүүлэн авах нь

    Burnout-ыг таньж өөрийгөө эргүүлэн авах нь

    Гадна талаасаа бүх зүйл зүгээр. Цалин орж л байна. Хийх ёстой ажлаа хийж, хүмүүстэй харьцаж, хуралд сууж, амьдралын “зөв” дүр төрхийг барьсаар… Гэвч дотроо нэг л биш. Ямар ч утгагүй хоосон мэдрэмж. Хийж байгаа зүйлдээ сэтгэл хөдлөхөө ч болиод таны амьдрал таных биш юм шиг мэдрэмж төрж байна уу?

    Энэ бол ядаргаа биш. Энэ бол burnout — өөрийгөө гээж, аажмаар дотроо унтарч байгаа мэдрэмж.

    Burnout буюу ажлаас халшрах хам шинж гэж юу вэ?

    Ажлаас халшрах хам шинж буюу burnout бол удаан хугацаанд хуримтлагдсан стрессийн үр дүнд сэтгэл зүй, бие махбод, оюун санааны туйлдалт юм.Энэ нь ганц шөнийн дотор болдоггүй. Хүчээр инээх, автомат хөдөлгөөнөөр ажиллах, хийх зүйлсээ дуусгаад ч баярлахгүй байх зэрэг нь анхны шинж тэмдгүүд нь.

    2020 онд ДЭМБ burnout-ыг албан ёсоор “ажлын орчинд үүсдэг архаг стрессийн үр дүн” гэж тодорхойлсон бөгөөд эмчилгээ шаардлагатай сэтгэлзүйн байдал гэдгийг баталгаажуулсан.

    Танихгүй мэт болсон өөртэйгөө нүүр тулах мөч

    Зарим өглөө сэрэхэд ажилдаа очих тухай бодох ч хүсэл төрөхгүй байж мэднэ. Цээжинд ямар ч үггүй, чимээгүй эсэргүүцэл үүсч, хөдлөх хүч үлдэхгүй мэт мэдрэмж төрдөг. Хэн нэгэн заавал зовоогоогүй ч, яг үнэндээ өөрийгөө л алгуур шахаж, чимээгүйхэн мартаж эхэлсэн байж болох.

    Тийм мэдрэмж төрсөн үед гадагшаа биш, дотогшоо нэг харж үзэх хэрэгтэй. lambda.global-ийн burnout тестийг бөглөж үзсэнээр зарим уншигчид анх удаа өөрийгөө гаднаас нь тайван ажиглаж, бодит үнэлгээ өгж эхэлдэг. Ингэснээр
    “Энэ зүгээр нэг ядаргаа биш, би үнэхээр унтарч байсан юм байна” гэж өөртэйгөө нүүр тулах боломж бүрддэг байна. Ингэж хүлээн зөвшөөрөх нь сэргэлтийн эхний алхам юм. Учир нь юу болж байгааг нэрлэж, ойлгож чадсан хүн л дараагийн алхмаа зоригтой хийж чадна.

    Сэргэлтийн эхлэл

    Burnout-оос гарах эхлэл нь заавал том шийдвэр байх албагүй. Заримдаа зүгээр л нэг өдрийг өөртөө зориулах, хэсэг хугацаанд чимээгүй суух сонголт хийхээс эхэлнэ. Цонхны дэргэд суугаад, “Юунаас залхаж байна вэ?”, “Хэзээ хамгийн сүүлд сэтгэл хөдөлсөн бэ?” гэдэг асуултад үнэнээр нь хариулж үзэхэд, дотоод дуу хоолой тань аажмаар эргэн ирж эхэлдэг.

    Хамгийн чухал нь — энэ аялалд ганцаараа явах албагүй. Хуваалцах, сонсох, ойлголцох орон зайг өөртөө нээж өгч чадвал сэргэлтийн хүч хэд дахин нэмэгддэг. Заримдаа зүгээр л нэг урмын үг, хэн нэгэн таныг чимээгүй сонсох байдал ч сэтгэлд тань гэрэл асааж мэднэ.

    Дэлхий хэрхэн хариу үйлдэл үзүүлж байна вэ?

    Burnout зөвхөн хувь хүнд хамаарах зүйл биш. Хэт өндөр ачаалал, өрсөлдөөн, үргэлжийн тасралтгүй бүтээх хүлээлт зэрэг нь нийгмийн бүтэц дэх эмзэг цэгийн илрэл болдог.

    Япон улс ажлын ачааллаас үүдэн үхэлд хүрэх тохиолдлуудыг “karoshi” хэмээн нэрлэж, асуудлыг нийгмийн хэмжээнд хүлээн зөвшөөрсөн байдаг. Засгийн газар ажлын цагийг хуульчилж, компаниудад ажилчдын стрессийг жил бүр хэмжих үүрэг хүлээлгэжээ.

    Исланд улс төрийн албан хаагчдын дунд 4 хоногийн ажлын туршилт явуулж, стресс мэдэгдэхүйц буурч, бүтээмж харин ч өссөн гэдгийг баталсан. Үүний дараа ажилчдын 80 гаруй хувь уян хатан хуваарийг хууль ёсоор шаардах эрхтэй болсон.

    Герман, Швейцарь зэрэг улс burnout-ыг сэтгэлзүйн оношийн нэг хэлбэр гэж үздэг бөгөөд жилд 1–2 удаа “ментал эрүүл мэндийн амралтын өдөр” олгодог. Томоохон байгууллагуудад сэтгэлзүйч ажиллуулж, ажилчдыг нөхөн сэргээх амралтаар цалинтай хангах журам үйлчилдэг.

    Эдгээр жишээ нь “burnout-ыг өөрөө л зохицуул” гэсэн дарангуй хандлагын эсрэг хариу үйлдэл болж байна. Энэ нь системийн асуудал бөгөөд нийгмээрээ хариуцах ёстойг илтгэж байгаа юм.

    lambda.global юу санал болгож байна вэ?

    Энэ бүхэнтэй тэмцэхэд бидэнд өөрийгөө таних эрх, орон зай, нөхөрлөл хэрэгтэй. lambda.global нь танд:

    • Burnout-ын үнэгүй тест
    • Менторшип, бясалгал, бичгийн дасгал зэрэг сэргэлтийн практикууд
    • Зөвхөн ойлгогдох биш, оюун санаагаараа холбогдох боломжуудыг санал болгож байна.

    Burnout бол төгсгөл биш. Энэ бол “анхаар” гэж бие чинь чимээгүйхэн илгээж буй дохио. Бид амьдралаа амжуулж яваа нэрийн дор өөрийгөө аажмаар гээх үе бий. Зогсолгүй урагшилж, завгүй байх тусмаа өөрийгөө сонсох завгүй болдог.

    Гэхдээ яг энэ мөчид өөртөө богинохон ч болтугай эрх чөлөөг өгөөрэй — зогсох, амьсгалах, чимээгүйхэн өөрийгөө эргүүлэн дуудах эрх. Таны дуу хоолой чимээгүй байсан ч оршсоор байдаг.

  • Цалингаа нэмүүлэх арга: Үнэлэмжээ өсгөх нь

    Цалингаа нэмүүлэх арга: Үнэлэмжээ өсгөх нь

    Бид өглөө бүр замын түгжрэлд бухимдан, ажилдаа яардаг ч бидний цөөнхөн нь л өөрийн хийж буй ажлынхаа үнэлэмжийн талаар бодитой яриа өрнүүлж чаддаг. Монголын ажлын зах зээл дээр олон хүн “дуугүй байвал дарга өөрөө мэдээд цалин нэмнэ биз” гэж итгэдэг ч, энэ хүлээлт нь орчин үеийн бодит байдал дээр төдийлөн биелдэггүй. Асуудал нь мөнгөнд бус — өөрийн үнэ цэнийг хэрхэн ойлгуулж, яаж тохиролцож чаддаг вэ гэдэгт л оршдог.

    Тохиролцоо хийх нь зүгээр нэг хүсэлт биш. Энэ бол бидэнд байж болох хамгийн чухал зөөлөн ур чадваруудын нэг болох хувь хүний хөгжил, харилцааны соёл, итгэлцэл дээр үндэслэсэн чадвар юм.

    Soft skill гэдэг бол чимээгүйхэн үнэлэгдэх хүч

    Тохиролцоо хийх чадвар буюу negotiation бол зөвхөн менежерүүд, борлуулалтын хүмүүсийн чадвар биш. Энэ бол ажилтан бүрт хэрэгтэй soft skill — зөөлөн чадвар юм. Өөрийгөө ухаалагаар илэрхийлэх, хийсэн ажлаа баримттай танилцуулах, нөгөө талын байр суурийг ойлгож зөв өнцгөөс харилцах ур чадвар — энэ бүхнийг бид өдөр тутамдаа хэрэгжүүлэх боломжтой.

    Бидний олонх нь “ажлаа л сайн хийж байвал үнэлэгдэнэ” гэж боддог. Гэвч өнөө цагт ажлаа сайн хийхээс гадна, хийсэн зүйлээ ойлгуулж чаддаг байх нь өөрөө амжилтын үндэс болж байна.

    Монголын орчинд тохиролцоо яаж өрнөдөг вэ?

    Манай ажил олгогчдын олонх нь тохиролцоо хийх соёлд бүрэн дасч амжаагүй байгаа ч, мэргэжлийн түвшинд өөрийн үүрэг, үр дүн, нэмэр оруулсан үнэ цэнээ харуулж ярьж чаддаг хүн итгэл төрүүлдэг. Хэзээ, хэрхэн, ямар өнгө аясаар ярих вэ гэдэг нь бүх зүйлийг тодорхойлно.

    Хамгийн тохиромжтой цаг нь:

    • Та шинэ төсөл амжилттай дуусгасаны дараа
    • Байгууллагын улирлын үр дүн сайнаар гарсан үед
    • Гүйцэтгэлийн үнэлгээ хийгдэх мөчид
    • Зарим байгууллагууд ажилд орсны дараа 1-3 сарын хугацаанг дадлагажих хугацаа гэж нэрлэдэг. Энэ хугацаанд та өөрийн үнэ цэнээ харуулж чадсан тохиолдолд цалингаа нэмүүлэх тохиролцоо хийж болдог.

    Энэ яриаг “мөнгө нэм” гэсэн хүсэлт бус, “миний хийсэн ажил ийм нөлөө үзүүлсэн” гэсэн бодит үнэлгээ дээр үндэслэсэн харилцан ойлголцлын яриа болгоорой.

    Цалин нэмэхээс илүү, хөгжих нөхцөлийг хамт ярилц

    Монголд байгууллагууд цалингийн боломжийг шууд нэмэхэд хязгаар байж болох ч, бусад нөхцөлийг тохирох боломж их байдаг. Та зөвхөн мөнгө бус дараах боломжийг ч мөн хамтад нь ярьж болно:

    • Илүү уян хатан цагийн хуваарь
    • Албан тушаалын өсөлт
    • Мэргэжлийн сургалт, хөгжлийн төлөвлөгөө
    • Нэмэлт амралтын хоног
    • Урамшуулал эсвэл бонус

    Хэрэв та тухайн байгууллагадаа олон жил ажииласан бол урамшуулал, нэмэлт бонус ч авах боломжтой. Жишээлбэл, Google 5 жил ажилласан хүмүүст бүтэн сарын цалинтай амралт өгдөг бол, Unilever гэх мэт байгууллагууд ажилтныхаа 10 жилийн ойнд дурсгалын тэмдэг, гадаад аяллын эрх, CEO-ийн талархлын захиа илгээдэг уламжлалтай. Amazon, Microsoft зэрэг байгууллагууд удаан ажилласан ажилтнуудаа магистрын сургалт эсвэл мэргэжлийн сертификат авахад дэмжлэг үзүүлдэг.

    Монголын байгууллагууд ч энэ жишгийг өөрийн онцлогт нийцүүлэн хэрэгжүүлж эхлэх боломжтой.
    Тухайлбал:

    • 5 жил ажилласан ажилтанд 1 долоо хоногийн цалинтай чөлөө,
    • удаан хугацааны гүйцэтгэлийн дараа сургалтын тэтгэлэг,
    • эсвэл гэр бүлийн амралтын эрх гэх мэт соёлын урамшуулал нь зөвхөн ажилтны сэтгэл ханамжийг нэмэгдүүлээд зогсохгүй, байгууллагын үнэт хүнийг тогтоон барих чухал хөрөнгө оруулалт болдог.

    Тохиролцоо гэдэг бол хоёр талын хэрэгцээ, боломжийг уялдуулах ухаан юм.

    Бидний үнэ цэнийг хэн үнэлэх вэ?

    Үнэндээ бид өөрсдийн дуу хоолойгоо гаргаж, ажил үүргийнхээ цаана байгаа үнэ цэнийг мэдрүүлэхгүй л бол хэн нэгэн шууд ирээд “Чи их сайн ажилласан, цалинг чинь нэмье” гэж хэлэхгүй л болов уу.

    Тиймээс бидэнд soft skill, өөрийн үнэ цэнийг хамгаалах харилцааны ур чадвар зайлшгүй хэрэгтэй. Энэ бол ирээдүйн карьерийн алхмуудын суурь. Энэ бол ажилтан байхаа зогсоож, өөрийгөө мэргэжилтэн гэж тодорхойлж эхлэх мөч юм.

    Lambda.global – Хувь хүний хөгжилд хөтлөх гарц

    Ийм soft skill-үүдийг нэг бүрчлэн зааж, хөгжүүлж, бодит жишээн дээр тулгуурлан дасгалжуулдаг орчин бол lambda.global юм. Энэхүү платформ нь монгол залуусын хувийн ур чадварыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн, дэлхийн жишигт нийцсэн хөтөлбөр, аргачлалуудыг багтаасан байдаг.

    Хэрэв та “яаж зөв тохиролцоо хийж сурах вэ?”, “өөрийгөө хэрхэн үнэ цэнтэйгээр илэрхийлэх вэ?” гэдгээ тодорхой болгохыг хүсэж байвал lambda.global таны дараагийн алхам байж чадна.

    Энд зөвхөн мэдлэг биш — дадлага, дэмжлэг, урам зориг хамт байна.

    Тохиролцоо бол зоригийн хэрэг биш — ур чадварын хэрэг

    Өөрийнхөө төлөө дуугарах нь ичгүүр биш, харин ч итгэлтэй хүний шинж юм. Хүн бүрт тохиролцох чадвар заяагдаагүй байж болох ч, хүн бүр энэ чадварыг сурах боломжтой. Өөрийн үнэ цэнийг ойлгуулж чаддаг хүн л маргаашийн шийдвэр гаргагч, удирдагч байж чадна.

    Харин өнөөдөр эхний үгээ хэлж, өөрийнхөө төлөө алхам хийж сурах нь таны амжилтын эхлэл юм.

  • Ээлжийн амралтаа хэрхэн авах вэ?

    Ээлжийн амралтаа хэрхэн авах вэ?

    Цонхоор нар мандахыг ажин, өглөөг дэрэн дээр арай удаан угтмаар үе танд байдаг уу? Хэдийгээр ажил амьдралын хэмнэл хурдтай эргэдэг ч — бид ч гэсэн хүн. Бидэнд амсхийх, эрч хүчээ нөхөх, өөрийгөө эргэн харах хугацаа хэрэгтэй. Тиймээс л ээлжийн амралт бол зүгээр нэг хуулийн заалт биш, өөрийгөө нөхөн сэргээх, амьдралаа эргэн харах, зүг чигээ засах чимээгүй зогсоол юм.

    Ээлжийн амралт гэж юу вэ? — Хуулийн үндэслэл

    Монгол Улсын Хөдөлмөрийн тухай хууль болон Боловсролын ерөнхий хууль-д ээлжийн амралтын талаар дараах байдлаар заасан байдаг:

    Ерөнхий ажилтнуудад:

    • 15 хоногийн цалинтай ээлжийн амралт жил бүр эдлэх эрхтэй.
    • Амралт эдлэх эрх нь тухайн байгууллагад 6 сараас дээш ажилласан тохиолдолд үүснэ.
    • Амралтыг ажлын жил-ээр тооцдог.

    Багш нарын тусгай зохицуулалт:

    • 33 хоногийн нэмэгдэл амралт эдлэх эрхтэй (Боловсролын тухай хууль, 13.7).
    • Ингэснээр нийт 48 хоногийн амралт багш нарт ногдоно.
    • Эдгээр хоног нь цалинтай, хууль ёсны эрх юм.

    Амралтын бусад онцлог:

    • Амралтыг хэсэгчлэн эдлэх боломжтой. Гэхдээ тасралтгүй 10 ажлын өдрөөс доошгүй байх ёстой.
    • Ээлжийн амралтын цалинг амралтад гарахаас өмнө олгох ёстой бөгөөд тухайн ажилтны ажлын жилийн дундаж цалингаар тооцогдоно.
    • Байгууллага бүрийн дотоод журам өөр байх боломжтой учраас анх ажилд орохдоо тодорхой асуугаарай.

    Хэрхэн цалингаа бодуулж авах вэ?

    1. Төлөвлө — өөртөө зориулах хугацааг товло.
      Амралтын хүсэлтээ бичгээр болон цахимаар гаргахдаа хэдий хугацаанд, хэзээ амрахаа тодорхой хэлж өгөөрэй.
    2. Хүндэтгэлтэйгээр мэдэгд — хамт олонтойгоо харилц.
      Менежер, хамт ажиллагсадтайгаа ярилцаж, ажлын ачаалалд нөлөөлөхгүй байдлаар зохицуулах нь хамтын харилцааг улам бэхжүүлдэг, ингэхдээ зөвхөн хугацаагаа тусгахаас гадна цалингаа бодуулж авна гэдэгээ заавал тусгах ёстой.
    3. Хүлээлгэж өг — ажлаа цэгцтэй үлдээгээрэй.
      Амралтын өмнө үүргээ шилжүүлж, бусдад төвөг учруулахгүй байхаа хичээгээрэй. Үүнээс таны хариуцлага болон соёл илэрдэг.

    Судалгаанаас харахад, Монгол Улсад ажилтнуудын 60% нь ээлжийн амралтаа бүрэн ашиглаж чаддаггүй байна. Үүний гол шалтгаан нь ажлын ачаалал, орлогын бууралт, байгууллагын дотоод журам зэрэгтэй холбоотой байдаг. Энэ нь ажилтны сэтгэлзүй, бүтээмжид сөргөөр нөлөөлдөг тул амралтаа зөв зохион байгуулах нь чухал юм. Амралтыг зүгээр л аялал, хэвтэх хормоор ойлгож болох ч үнэн хэрэгтээ энэ бол сэргэх, өсөх, суралцах боломж юм.

    • Өөрийгөө таньж, дахин эхлэхэд амралт хэрэгтэй.
    • Суралцахдаа хүн илүү зорилготой болдог.
    • Чөлөөтэй байхад бүтээлч байдал дэлбээлдэг.

    Хэрэв та амралтаа илүү ухаалгаар өнгөрүүлэхийг хүсэж байвал lambda.global-ийг туршаад үзээрэй.
    Энэ бол ажил мэргэжлийнхээ хүрээнд шинэ ур чадвар эзэмшиж, өөрийгөө хөгжүүлэх боломжтой олон улсын дижитал сургалтын орчин юм.

    lambda.global нь хүн бүрд зориулсан:

    • Онлайн сургалтууд
    • Ур чадвар хөгжүүлэлт
    • Карьер зөвлөгөө
    • Шилдэг CV бичих аргачлал гэх мэт контентуудыг санал болгодог.

    Ээлжийн амралт бол хууль ёсны эрх төдийгүй хүний хувьд өөртөө үзүүлэх анхаарал болон хүндэтгэл юм. Ажлын амьдралын дарамт дунд мартагдаж болох ч — Амралт бол өөртөө дахин итгэх, өөрийгөө шинээр харж таних боломж. Амралтаа зүгээр л ав, харин түүнийг утгатай учиртай болгох эсэх нь таны сонголт.

    Эх сурвалж: Боловсролын Ерөнхий Газар
    Эрх зүйн мэдээллийн нэгдсэн систем

  • Шинэ ажилтны чиглүүлэх хөтөлбөр гэж юу вэ?

    Шинэ ажилтны чиглүүлэх хөтөлбөр гэж юу вэ?

    Унших: Шинэ ажилд ороход хамгийн түрүүнд тавих шаардлага

    “Ажлаас гарах шалтгаан нь цалин биш, ажилд орсон анхны өдрүүд байдаг” гэж та сонсож байсан уу?

    Монголын Хүний Нөөцийн Холбооны 2021 оны судалгаагаар, шинэ ажилтнуудын 40% нь анхны 90 хоногт ажлаасаа гардаг нь тогтоогджээ. Гол шалтгаан нь цалин, ажлын ачаалал бус  харин чиглэл, ойлголт, дэмжлэг дутагдсан байдал аж.

    Тэдэнд юу хийхээ мэдэхгүй, хэнтэй ярих, хаанаас эхлэхээ ойлгоогүй, удирдамжгүй орчинд орж “хаягдсан мэт” мэдрэмж төрсөн байна. Үр дүнд нь байгууллага авьяастай боловсон хүчнээ алдаж, ажилтнууд сэтгэл ханамжгүй болж, бүтээмж унаж эхэлдэг.

    Энэ асуудлыг шийдэх хамгийн энгийн атлаа хамгийн хүчтэй арга бол шинэ ажилтныг чиглүүлэх системтэй хөтөлбөр юм. Энэхүү хөтөлбөр нь шинэ ажилтныг байгууллагын соёл, бүтэц, үүрэг, хамт олонтой нь системтэйгээр танилцуулж, хурдан дасан зохицох орчин бүрдүүлдэг. Олон улсын нэр хүндтэй байгууллагууд үүнийг “Onboarding Program” хэмээн нэрлэж, заавал хэрэгжүүлэх менежментийн стандарт гэж үздэг.

    Судалгаанаас иш татвал:

    • Gallup (2022) судалгаагаар:

      “Onboarding хөтөлбөрт сэтгэл хангалуун ажилтнуудын 70% нь 3 жилээс дээш хугацаанд байгууллагад үлддэг.“

    • Glassdoor судалгаа (2023):

      “Сайн онбординг хөтөлбөр хэрэгжүүлсэн байгууллагууд шинэ ажилтны бүтээмжийг 54%-иар нэмэгдүүлсэн.“

    • Монголын хүний нөөцийн холбоо (2021):

                “Анхны 90 хоногт чиглэлгүй үлдсэн ажилтнуудын 40% нь ажлаа орхих хандлагатай байдаг.“

    Яагаад энэ хөтөлбөр шаардлагатай вэ?

    1. Ажилтны бүтээмжийг түргэсгэнэ
      – Ажилтныг орчиндоо дасгаж, үүрэг, зорилгоо тодорхой ойлгосноор эртнээс үр дүнтэй ажиллаж эхэлдэг.

    2. Ажлаас гарах эрсдэлийг бууруулна
      – Анхны 3 сарын дотор ажилтны 30–50% нь орхих магадлалтай байдаг. Зохион байгуулалттай чиглүүлэгтэй байснаар энэ эрсдэл буурдаг.

    3. Сэтгэл ханамж, сэтгэл зүйг дэмжинэ
      – Өөрийгөө үнэлэгдэж, дэмжигдэж байна гэж мэдрэх нь ажилтны урам зоригийг нэмэгдүүлдэг.

    4. Байгууллагын соёлд хурдан уусна
      – Байгууллагын үнэт зүйлс, харилцааны хэв маягийг ойлгосноор зөрчил багасна.

    Хөтөлбөрт багтдаг ерөнхий агуулга:

    1. Нээлтийн уулзалт ба танилцуулга

    • Байгууллагын түүх, бүтэц, эрхэм зорилго, үнэт зүйлс
    • Захиргааны мэдээлэл (ажлын цаг, дүрэм журам, цалин, урамшуулал)

    2. Ажлын байрны талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэл

    • Албан тушаалын тодорхойлолт, хүлээлт
    • Шаардлагатай систем, программ, багаж хэрэгслийн сургалт

    3. Багийн гишүүд, удирдлагуудтай уулзах

    • Хамтран ажиллах хүмүүс, хэлтэс нэгжүүдтэй танилцах
    • Ментор, зөвлөх томилох

    4. Сургалт ба системийн нэвтрүүлэг

    • Дотоод систем, хэрэгсэл, хэрэглэгдэхүүнд сургах

    5. Сорил, үнэлгээ (хэрэв байвал)

    • Сургалтын дараах шалгалт, үнэлгээ
    • Эхний 1–3 сарын ажлын гүйцэтгэлийн үнэлгээ

    6. Дүгнэлт ярилцлага

    • Хөтөлбөр нь удирдлагын дүгнэлт, ярилцлага, үнэлгээний хуудас бүрдсэний дараа дууссан гэж тооцно. Хэрэв шаардлагатай бол аль нэг талын санаачилгаар хугацааг сунгаж болно.

    Хөтөлбөрийн үргэлжлэх хугацаа

    • Товч хугацаа: 1–3 өдөр (ерөнхий чиглүүлэх)
    • Сунгасан хөтөлбөр: 1–3 сар (системтэй сорил, үнэлгээтэй)

    Амжилттай хэрэгжүүлэх зөвлөмж

    • Нэг ажилтанд нэг ментор: Асуух, ойлгох, дасах орчин бүрдэнэ.
    • Алхамтай хөтөлбөртэй байх: PDF, гарын авлага, цахим сургалт ашиглах.
    • Сэтгэлзүйн дэмжлэг үзүүлэх: Утгагүй даалгавар биш, ойлгомжтой зорилт өгөх.
    • Хоёр талын үнэлгээ хийх: Ажилтны зүгээс санал хүсэлт авах нь хөтөлбөрийг хөгжүүлэх түлхүүр болно.

    Шинэ ажилтныг чиглүүлэх хөтөлбөр бол байгууллагын соёл, үнэт зүйлсийг дамжуулах стратегийн хөрөнгө оруулалт бөгөөд зөв системтэй чиглэл нь ажилтны урам зориг, үнэнч байдал, бүтээмжийг нэмэгдүүлдэг. Ажилд орсон анхны өдрөөс нь ажилтнаа чухал гишүүн гэж хүндэлж чадвал тэр ч мөн байгууллагын үнэ цэнийг хамтдаа бүтээлцэнэ. Lambda.Global танд зөвхөн ажил санал болгохоос гадна, AI – Карьерээ Төлөвлөгч зэрэг ухаалаг шийдлээр ажилтны дасан зохицлыг бодитоор дэмжин хамт хөгжихийг зорьдог.

  • Шинэ үеийнхэнд итгэ — Шинээр төгсөгчдийг ажилд авах 5 шалтгаан

    Шинэ үеийнхэнд итгэ — Шинээр төгсөгчдийг ажилд авах 5 шалтгаан

    Хавар — төгсөлтийн улирал.
    Монголын их, дээд сургуулиудын гадаа инээмсэглэлтэй, диплом барьсан залуус цуглаж, амьдралын шинэ шатны босгон дээр зогсож байна.
    Энэ үе бол тэдний хувьд сургуулийн ширээнээс ажил мэргэжлийн замд шилжих үе, харин ажил олгогчдын хувьд — шинэ боловсон хүчин, шинэ хүч авчрах боломж болж байдаг.

    Гэхдээ ихэнх компанид нэг л асуулт эргэлддэг:

    “Шинэ төгсөгч үнэхээр хэрэгтэй юу? Туршлагагүй хүн багт нэмэр болох уу?”

    Хэрэв зөв өнцгөөс харвал хариулт нь: тийм, бүр маш их хэрэгтэй.

    Шинэ үеийнхэн бол зүгээр нэг “туршлагагүй” хүмүүс биш — тэд бол өөрөөр сэтгэдэг, технологи дунд өссөн, хурдан дасан зохицдог, өөрийн гэсэн үнэт зүйлтэй залуус. Хэрвээ тэдэнд боломж олговол тэд компанийн өсөлт, соёл, бүтээмж дээр тодорхой хувь нэмэр оруулж чадна.

    Шинэ төгсөгчдийн танай компанид авчирч чадах 5 үнэт зүйл

    1. Технологийн төрөлхийн хэрэглээ ба дижитал мэдрэмж

    Шинэ төгсөгчид буюу Gen Z болон Alpha үеийнхэн бол “digital native” буюу интернет, AI, productivity tools (Notion, ChatGPT, Canva гэх мэт)-тэй өөрийн мэт харьцаж өссөн анхны үеийнхэн.

    • Тэд AI, productivity tools, automation зэргийг ашиглахдаа заалгах биш, туршиж, өөрчлөх сонирхолтой байдаг.
    • Ингэснээр уламжлалт системийг хурдан шинэчилж, дотоод үйл ажиллагааг үр дүнтэй болгох санаа гаргаж чаддаг.
    • Эдгээр чадварууд нь дотоод ажлын урсгалыг автоматжуулах, илүү ухаалаг ажиллах боломжуудыг гаргаж ирдэг.
    • Тэдэнд нэмэлт сургалт багатайгаар шинийг туршиж хэрэгжүүлэх зориг байдаг.

    2. Хурдан суралцах ба дасан зохицох чадвар

    LinkedIn Workforce Report (2024)–ын судалгаагаар, 25-аас доош насны ажилтнууд шинэ ур чадварыг бусдаас 2 дахин хурдан эзэмшдэг болохыг тогтоожээ.

    • Тэд “би мэдэхгүй” гэж айдаггүй, харин “би сурж чадна” гэж ханддаг.
    • Энэ нь түргэн темптэй, өөрчлөлт ихтэй ажлын орчинд асар их давуу тал болдог.

    3. Шинэлэг өнцөг, бүтээлч санаа

    Шинэ үе бол “ингэж л хийдэг” гэх уламжлалт хандлагаас ангид байдаг. Тэд бүх зүйлд:

    • “Яагаад ингэж хийдэг юм бэ?”
    • “Өөрөөр яаж шийдэж болох вэ?”

    гэж ханддаг. Gallup-ийн судалгаагаар шинэ ажилтнуудын 56% нь байгууллагын үйл явцыг сайжруулах санаа дэвшүүлдэг бол ахмад ажилтнуудын хувьд энэ үзүүлэлт 33% байдаг байна.

    4. Компанийн соёлд шинэ энерги авчрах 

    Залуус нээлттэй харилцаа, шударга хандлага, оролцоотой соёлд дуртай. Тэднийг багтаа авч, дуу хоолойг нь хүлээж авбал:

    • Байгууллагын соёл илүү мэдрэмжтэй, хүний төвтэй болно.
    • Шинэ үеийн үнэт зүйлс компанийн нүүр царайд шингэж эхэлдэг.

    5. Урт хугацааны хамтын өсөлт

    Шинэ төгсөгчдийг зөв чиглэлээр хөгжүүлж чадвал тэд танай компанид урам зоригоороо үнэнч ажиллах, дотоод өсөлтөөр шат ахих боломжтой.

    • Шударга харилцаа, хөгжлийн дэмжлэг, итгэлцэлтэй орчин бол залуусыг урт хугацаанд тогтвортой авч үлдэх үндэс.

    Харин компаниуд шинэ төгсөгчдөд юу өгч чадах вэ?

    1. Карьерийн бодит эхлэл — Зөвхөн цалин биш, “би хөгжиж байна” гэсэн мэдрэмжийг өгөх.
    2. Суралцах орчин — Менторшип, сургалт, дотоод ротаци зэрэг хувийн өсөлтийн дэмжлэг.
    3. Оролцооны соёл — Санал бодлыг хүлээж авах, бүтээлч санааг дэмжих манлайлал.
    4. Зорилго бүхий ажлын утга — “Энэ компани миний ирээдүй” гэж итгэх сэтгэл зүй.
    5. Хөгжих карьер замнал — Дотоод шат ахих боломж, өсөлтийг дэмжих урамшуулал.

    Энэ бол хоёр талын “Өсөлтөд чиглэсэн түншлэл (growth deal)” юм.

    Компани — шинэ үе: туршлага, замнал, хөгжлийн боломж
    Шинэ үе — компани: сэтгэлгээний шинэчлэл, бүтээлч санаа, дижитал ур чадвар

    Хаврын төгсөлтөөс хэдхэн долоо хоногийн дараа — ирээдүйн шилдэг ажилтнууд одоо ажлын заруудыг үзэж, аль компанид өөрийгөө бүтээх вэ гэдгээ тунгааж суугаа.
    Тэднийг зөвхөн “туршлагагүй” гэдэг шалтгаанаар шүүж хаях уу? Эсвэл итгэж, хамт өсөх сонголт хийх үү?

    Та аль замыг сонгох вэ?

     Хэрвээ та шинэхэн боловсон хүчнүүдтэй холбогдож, компанийнхаа ирээдүйг шинэ үеийн залуусын эрч хүчээр сэлбэхийг хүсэж байвал lambda.global-д зочлоорой.
    Бид танай байгууллагад тохирсон, чадвартай, сэтгэлтэй залуусыг холбож өгнө.

  • Ажилгүйдлийн тэтгэмж: Түр амсхийх үү, эсвэл дараагийн алхам уу?

    Ажилгүйдлийн тэтгэмж: Түр амсхийх үү, эсвэл дараагийн алхам уу?

    Ажилгүй болсон тэр мөчид олон хүний толгойд “Одоо яах вэ?” гэсэн бодол хамгийн түрүүнд орж ирдэг. Үнэндээ энэ асуулт зөвхөн санхүүгийн асуудлаар хязгаарлагдахгүй. Хүн бүр өөрийн амьдралын дараагийн шат руу шилжих үүдэнд ирж, цааш хэрхэн алхахаа тунгаах мөч юм.
    Гэхдээ энэ шилжилтийн үеийг зөв ашиглаж чадвал шинэ боломжийн эхлэл байж чадна. Монгол Улсад ажилгүйдлийн тэтгэмж гэж юу байдаг вэ, хэрхэн авах вэ, түүнийг яаж ухаалгаар ашиглах вэ гэдэгт энэ удаагийн нийтлэлээр хариу өгөхийг зорилоо.
    Хамгийн түрүүнд хүндрэлтэй санагддаг зүйл бол тогтмол орлогогүй болох. Гэхдээ энэ үеийг зөв төлөвлөвөл, бид дахин эхлэх алтан боломж болгож ч чадна.

    Яагаад энэ үе чухал вэ?

    Ажилгүй болсон үед ихэнх хүн сандарч, ойрын орлоготой ямар ч ажилд орохыг урьтал болгодог. Гэвч энэ шийдвэр таны ирээдүйн 1-2 жил, бүр цаашдын 5 жилийг тодорхойлох ч эрсдэлтэй. Тиймээс ажилгүйдлийн тэтгэмж бол зөвхөн санхүүгийн дэмжлэг биш — эргэн харах, дахин чиглэлээ тодорхойлох боломж.

    Тэтгэмж авах үеэрээ юу хийх вэ?

    • Өмнөх нийтлэлдээ дурдсанчлан, та өөрийгөө үнэлүүлэхийн тулд “түр алга болох” хэрэгтэй байж мэднэ.
    • Ажилгүй байх хугацаанд хийх чадамжтай ч гэсэн хүсээгүй ажлаас түр холдох нь дараагийн “үнэтэй алхам”-д хөтөлдөг.
    • Энэ үед карьерынхаа чиглэлийг шинээр тодорхойлох, эсвэл lambda.global гэх мэт платформ ашиглан зан төлөв, хэлний чадвар дээр суурилсан ажлын санал хүлээн авах бүрэн боломжтой.

    Ажилгүйдлийн тэтгэмж гэж юу вэ, хэрхэн авах вэ?

    Ажилгүйдлийн тэтгэмж гэдэг нь өмнө нь Нийгмийн даатгал төлж байсан иргэн ажилгүй болсон тохиолдолд төрөөс сар бүр өгдөг санхүүгийн дэмжлэг юм. Үүнийг авахын тулд тодорхой нөхцөлүүдийг хангах шаардлагатай.Ажилгүй болсон үед хүнд хамгийн эхэнд тулгардаг зүйл бол тогтмол орлогогүй болох явдал. Гэхдээ Монгол Улсад ажил хөдөлмөр эрхэлж байсан иргэн тодорхой нөхцөлүүдийг хангаж байвал Ажилгүйдлийн тэтгэмж авах эрхтэй.

    Тэгвэл яг ямар үед, ямар бичиг баримт бүрдүүлж, хаана хандаж, хэр хугацаанд, ямар хэмжээгээр тэтгэмж авах боломжтой вэ? Энэ бүгдийг шат дараатай тайлбарлая.

         1. Хэн авах эрхтэй вэ? Тавигдах шаардлага

    • Сүүлийн 24 сар болон түүнээс дээш хугацаанд Нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн байх тэгэхдээ сүүлийн 9 сар тасралтгүй төлсөн байх
    • Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний хэлтэст ажил хайгч иргэнээр бүртгүүлсэн байх
    • Эрүүл мэндээр хөдөлмөр эрхлэх бүрэн чадвартай байх

    Санамж: Хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид, нөхөрлөл, хоршооны гишүүд, фрилансерууд ч НДШ-ээ төлсөн байвал тэтгэмж авах боломжтой.

         2. Хаана хандах вэ?

    • Нийгмийн даатгалын хэлтэс (аймаг/дүүргийн түвшинд)
    • Хөдөлмөр, халамжийн үйлчилгээний газар (таны оршин суугаа газрын дагуу)
      Хоёуланд нь хандаж, тус тусын бүртгэлд хамрагдах шаардлагатай байдаг.

        3. Ямар бичиг баримт бүрдүүлэх вэ?

    Бичиг баримт Хаанаас авах
    Иргэний үнэмлэх Өөрөө авчирна
    Нийгмийн даатгалын дэвтэр (эсвэл баталгаа) Хуучин ажил олгогч/НД
    Ажил олгогчоос олгосон ажлаас чөлөөлөгдсөн тухай албан бичиг
    ажлын гэрээний хамт    		 Ажил олгогчоос
    Өргөдөл (тусгай маягтаар бөглөнө) НД хэлтсээс авна
    Ажилгүйдлийн тэтгэмжийн маягт НД хэлтэс дээр бөглөнө

        4. Хэдий хэр хэмжээний тэтгэмж хэр хугацаанд авах вэ?

    Ажилгүй болохын өмнөх шимтгэл төлсөн сүүлийн дараалсан 9 сарын дундаж цалин, орлогоос дараах хувь, хэмжээгээр тооцож олгоно.

    • 5 хүртэл жил шимтгэл төлсөн бол 45% ийг 76 хоног
    • 5-10 хүртэл жил шимтгэл төлсөн бол 50% ийг 88 хоног
    • 10-15 жил төлсөн бол 60% ийг 100 хоног
    • 15 ба түүнээс дээш жил төлсөн бол 70%-иар 112 хоног тус тус бодож өгдөг.

        5. Тэтгэмжийн мөнгө хэрхэн ордог вэ?

    1. Та бүртгүүлж, бүх бичиг баримтаа өгсний дараа
    2. Хяналтын хугацаа: 7–10 ажлын өдөр
    3. Шийдвэр гарвал таны бүртгүүлсэн банкны данс руу мөнгө шилжинэ
    4. Тэтгэмжийг сард нэг удаа олгодог

        6. Тэтгэмж авч байх хугацаанд юуг анхаарах вэ?

    • Та ажил хайгчийн бүртгэлээс гараагүй байх
    • Хэрвээ ажилд орвол НД хэлтэст мэдэгдэнэ
    • Худлаа мэдүүлэг өгвөл тэтгэмж буцаан төлөх хариуцлага хүлээнэ
    • Сургалт, хөдөлмөр зуучлалд хамрагдахыг зоригтой зөвшөөр

    Ажилгүйдлийн тэтгэмж бол зүгээр нэг түр зуурын мөнгөн дэмжлэг биш — энэ бол өөрийгөө дахин нээх, шинэ зам руу шилжих бэлтгэлийн үе юм.

    Харамсалтай нь өнөөдөр маш олон залуус энэ боломжийг мэдэлгүй өнгөрүүлдэг. Ажлаасаа гарсан даруйдаа “орлогогүй боллоо” гэж сандран, түр зуурын ажилд орж, ирээдүйн үнэ цэнтэй боломжоо алддаг.

    Гэтэл үнэн хэрэгтээ:

    • Нийгмийн даатгалаа тогтмол төлсөн хүн бүр тэтгэмж авах эрхтэй
    • Тэр хугацаанд шинэ зүйл сурч, шинэ мэргэжил эзэмшиж, карьерын дараагийн шатанд бэлтгэх бүрэн боломжтой
    • lambda.global шиг платформ ашиглан өөрийн зан чанар, ур чадварт тохирсон шинэ ажил, шинэ замыг нээж болно

    Тиймээс та энэ үеийг зүгээр өнгөрөөх биш — өөртөө үнэнчээр, зорилготойгоор ашиглаарай.

    Бидний бэлтгэсэн карьерийн завсардалтай холбоотой нийтлэлийг уншихыг хүсвэл: Ажлын завсарлага авах нь айх зүйл биш, харин ч шинээр эхлэх боломж

    Эх бэлтгэл:
    Ажилгүйдлийн даатгалын сангаас тэтгэмж олгох журам
    Нийгмийн даатгалын ерөнхий газар
     ndportal

  • Карьер завсарлага авах нь айх зүйл биш, харин ч шинээр эхлэх боломж

    Карьер завсарлага авах нь айх зүйл биш, харин ч шинээр эхлэх боломж

    Монголд ажлаас гарна, эсвэл хэсэг хугацаанд “ажилгүй” байна гэдэг нь олон хүний хувьд айдас, ичиж нуух сэдэв шиг санагддаг. “Карьер тасалдах”, “gap гарах” гэдэг үгсийг бид ихэнхдээ сөрөг утгаар ойлгож, нийгмийн зүгээс ч “яасан бэ, ажлаасаа халагдчихсан юм уу?”, “ачааллаа дийлээгүй юм уу?” гэх мэт таамаглал, шүүмжлэл дагуулдаг.

    Гэхдээ дэлхийн карьерын чиг хандлага болон бидний амьдралын эрүүл төлөвшлийг харах өнцөг аль хэдийн өөрчлөгдсөн. Ажлаас түр завсарлах, салбар солих, эрүүл мэнд, амьдралын зорилгоор түр зогсолт хийх нь — ялагдал биш, харин ухамсартай шийдвэр бөгөөд шинэ эхлэлийн эхлэл байж болно. Ахлах сургуулиа төгссөн хүүхдүүд хүртэл жилийн завсарлага авч яг юу хиймээр байгаа дээрээ төвлөрч ирээдүйгээ тайван төлөвлөдөг.

    Бид яагаад ажлын завсарлага (career gap) авдаг вэ?

    • Сэтгэлзүйн ядаргаа (burnout)
    • Гэр бүлийн гэнэтийн асуудал, асаргаа
    • Гадаадад суралцах, амрах
    • Ажлаас халагдах, ажлын байрандаа сэтгэл ханамжгүй болох
    • Шинэ салбарт шилжих шийдвэр гаргах

    Танд чөлөө хэрэгтэй байсан. Та өөрийгөө хамгаалсан. Энэ бол буруу зүйл биш.

    Монголд карьер тасалдах нь яагаад айдас төрүүлэм зүйл вэ?

    • Нийгмийн шахалт: “Ажилгүй хүн гэж юу гэсэн үг вэ?”, “Нас чинь явж байхад…”
    • CV gap-д дүн тавьдаг зарим HR-ууд: “Сүүлд 6 сар ажил хийгээгүй байна?”
    • Өөрийгөө буруутгах хандлага: “Би тийм сайн ажилтан байсан бол өнөөдөр ингэж суугаагүй л байх…”Гэвч энэ хандлага аажмаар өөрчлөгдөж байна.

    2024 онд LinkedIn дэлхийн карьерын трендийг задлан тайлбарлахдаа “Career Break” гэдэг тусдаа салбар нэмсэн. Энэ нь карьерын завсарлагыг ичих биш, тайлбарлаж ойлголцох шаардлагатай зүйл гэдгийг хүлээн зөвшөөрсөн явдал юм.

    Завсарлага авахын эерэг талууд

    1. Сэтгэлзүйн эрүүл мэндийг сэргээдэг
      Өдөр бүр дутуу унтаж, дарамтад ажиллах нь хүнийг ажилтай хэр нь хийсэн ч утга учиргүй мэт мэдрэмж авч эхэлдэг. Завсарлага авах нь таны ачааллыг зохицуулах цорын ганц арга байж мэднэ.
    2. Шинээр сэтгэх, чиглэлээ эргэцүүлэх боломж
      Хүмүүс ихэвчлэн завсарлага авсны дараа л “Би энэ ажлыг анх яагаад хийдэг байлаа?”, “Юунд дуртай билээ?” гэж өөрийгөө шинээр нээдэг.
    3. Ажилдаа сэтгэлтэй буцаж ирдэг
      Хөдөлмөрөө үнэлүүлэхийн тулд заримдаа түр завсарлах хэрэгтэй болдог. Та буцаж ирэхдээ дөвийлгөсөн магтаал биш, харин бодит итгэл, шинэ урам зориг авч ирдэг.

    Хүний нөөцийн менежэрүүд удаан хугацаанд карьер тасалдахад хэрхэн хүлээж авдаг вэ?

    Хэрвээ та ажлын тасалдалаа нуух гэж оролдвол та буруутай мэт сэтгэгдэл төрүүлнэ. Харин үүний оронд дараах байдлаар хандах нь илүү эерэг:

    • CV дээрээ: “2023.08 – 2024.01 – Career Break (Сэтгэлзүйн эрүүл мэндээ дэмжих, өөрийн зорилгоо тодорхойлох хугацаа)”
    • Ярилцлага дээр: “Би тухайн үед ажлын ачаалал, хувийн амьдралын балансаа алдаж байлаа. Тиймээс тодорхой хугацаанд өөрийгөө дэмжиж, дараагийн алхмаа төлөвлөхөөр шийдсэн.”

    Хүний нөөцийн менежэрүүд “юу ч хийгээгүй” хүнийг бус, өөрийгөө таньж, суралцаж, эргэн ирэх зоригтой хүнийг илүү өндөр үнэлдэг болсон.

    Ажил хийгээгүй тасалдсан хугацаагаа эерэг түүх болгон хувиргах 3 алхам

    1. Завсарлага авсан шалтгаанаа ойлгож бич
      “Ядаргаа байсан”, “Буруу салбарт ажилласан”, “Сурах хэрэгтэй байсныг ойлгосон”

    2. Хамгийн их сурсан зүйлээ тодорхойл
      “Удирдлагын ур чадвар”, “Тайван байх арга”, “Сэтгэл зүйгээ хянах чадвар”

    3. Дараагийн алхамдаа ашиглах зорилгоо тодорхойл
      “Миний дараагийн ажил илүү уян хатан, баг дотор ил тод харилцаатай байх хэрэгтэй гэдгийг ойлгосон.”

    Эцэст нь…

    Карьер тасалдах нь амьдрал тасалдаж байна гэсэн үг биш.

    Энэ бол танд өөрийгөө эргээд харах боломж,
    Өөрөөсөө дахин асуух мөч:
    “Би яг юунд дуртай вэ?”
    “Би дараагийн 5 жилийг юу хийж өнгөрөөхийг хүсэж байна вэ?”

    Карьер гэдэг зам шулуун байдаггүй. Заримдаа бид замаасаа гарч байж л өөрийгөө олдог. Тиймээс карьерын завсарлага авч байгаа бол та үүнийгээ гэмшил биш — ялалтаар дүгнэх эрхтэй.

    Хэрвээ та одоогоор дараагийн алхмаа тодорхойлоогүй байгаа бол lambda.global -оор зочлоод, өөрт тохирсон ажлын байр, хөгжих боломжоо олж хараарай. Энэ удаа нухацтай бодож Lambda-тай хамт эхэлье.

     

  • Шинэ ажилд ороход хамгийн түрүүнд тавих шаардлага: Байгууллагын соёл

    Шинэ ажилд ороход хамгийн түрүүнд тавих шаардлага: Байгууллагын соёл

    Бид ажил дээрээ хоногийн 24 цагийнхаа дор хаяж 8 цаг, хамгийн ихдээ 12 цагийг зарцуулдаг. Ийм ч учраас хэнтэй ажиллаж байгаа, удирдагч нь ямар хүн болох гээд эдгээр зүйлсүүд хамгийн их ажил сонголтод нөлөөлдөг. Таны шинэ ажил сонгохдоо хамгийн түрүүнд тавьдаг шаардлага юу вэ?
    Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны 2022 оны судалгаагаар, ажилтнуудын 64% нь ажлын байраа солих шийдвэр гаргахдаа цалингаас илүүгээр удирдлагын харилцаа, байгууллагын соёл зэрэг орчны хүчин зүйлсийг илүү чухалчилдаг хандлага илэрсэн байна.

    Соёлтой байгууллага ямар байдаг вэ?

    • Итгэлцэлтэй удирдлага: Асуулт асуухад дарамт биш, боломж мэт хүлээж авдаг
    • Урам өгдөг хамт олон: Алдааг шүүмжлэх биш, сурч хөгжих боломж болгодог
    • Зорилгоо хамтдаа ойлгодог баг: “Чиний үүрэг” биш, “Бидний зорилго” гэсэн хандлагатай

    Харин эсрэгээрээ:

    • Хэт захиран тушаах удирдлага
    • Өрсөлдөөнт, эрс шүүмжлэлтэй орчин
    • Харилцаа дутмаг, багийн дэмжлэггүй орчин

    Эдгээр нь ажилтны бие сэтгэлд стресс үүсгэж, ажлын үр дүн буурахад болон цаашлаад ажлаас халшрах хам шинжид хүрэхэд нөлөөлдөг

    Ажил сонгохдоо өөрөөсөө асуух 3 асуулт:

    1. Энэ орчинд би санаа зовохгүйгээр өөрийгөө илэрхийлж чадах уу?
    2. Би зөвхөн ажлаа гүйцэтгэгч биш, багийн нэгэн гишүүн мэт мэдрэмж авах уу?
    3. Энд би зөвхөн ажиллах биш, хөгжих боломжтой юу?

    Одоо харин дээрх асуултууд таны компаний хараа зорилго, хувь хүний үнэ цэнтэй таарч байна уу шалгаад үзэцгээе.

    Байгууллагын соёлоо хэрхэн сайжруулах вэ?

    1. Үнэ цэн, зорилгоо тодорхой болго
    “Манай байгууллага юуны төлөө оршдог вэ?” гэдэг асуултанд ажилтан бүр нэг ижил хариулт өгч чадах уу?

    • Компанийн үнэт зүйл, эрхэм зорилго ханан дээр биш өдөр тутмын шийдвэрт тусгагдсан байх хэрэгтэй.
    • Үнэт зүйлсийг ажилтан бүртэй хуваалцдаг 15–30 минутын шинэ ажилтныг чиглүүлэх хөтөлбөр (onboiarding) хийх.

    2. Удирдлагын харилцаа соёлыг тодорхойлдог
    Удирдлагын ганц удаагийн “сайн ажиллалаа” гэдэг үг бүх багийн уур амьсгалыг өөрчилдөг.

    • Ажилтнуудын ажилд хэт хяналт тавихгүйгээр (micromanage) итгэл үзүүлэх
    • Шүүмжлэхээсээ өмнө сонсдог байдалыг тогтоох.

    3. Сонсоод өнгөрөх бус — сонсоод хэрэгжүүлдэг байх
    Ажилтнуудын саналын хайрцагтай ч хэн ч уншдаггүй бол соёлд сөрөг нөлөө үзүүлдэг.

    • Ажилтны санал асуулгын хариу арга хэмжээг нийтэд ил тод хуваалцах
    • “Саналын дагуу хийсэн өөрчлөлтүүд” гэх булан бий болгох

    4. Зөв хүн — Зөв орчин
    Соёл гэдэг бол зөв хүнээс эхэлдэг. Чадвараас гадна зан төлөв, багт тохирох байдал маш чухал.

    • Шинэ ажилтны сонгон шалгаруулалтанд зөөлөн чадвар-т (soft skill) суурилсан зан төлөвт суурилсан ярилцлага нэмэх. Энэ нь ажилтны өмнөх туршлагуудлыг таньж мэдэх болон танай байгууллагын соёлд хэр нийцтэйг шалгах зорилготой.

    5. Баяр хөөртэй амьд уур амьсгал
    Соёл гэдэг бол зөвхөн дүрэм, процесс биш. Хүмүүсийн баяр баясал, хоорондын холбоо юм.

    • Тэмдэглэлт өдрүүдийг албан ёсны байдлаар биш, багаар тэмдэглэх боломж олго
    • Ажилтныг таньж хүлээн зөвшөөрдөг дотоод “талархлын соёл” бий болго

    Эцэст нь..
    Байгууллагын соёл бол бичигдсэн уриа биш, өдөр бүр ажилтнуудын мэдэрдэг орчин юм. Итгэлцэл, харилцаа, дэмжлэгтэй уур амьсгал нь хүмүүсийг үлдээж, хөгжүүлдэг. Харин захиран тушаах, үл ойшоох хандлага нь байгууллагын үнэ цэнийг бууруулдаг.
    Соёлыг сайжруулахын тулд том өөрчлөлт биш — жижиг бөгөөд бодит алхмууд тогтмол шаардлагатай.

    Lambda.Global бол зөв хүн, зөв орчин, зөв соёлыг холбох гүүр юм.

    Зөв орчин — илүү бүтээмж — илүү тогтвортой хамт олон бий болдог.

    .

  • Мэргэжлээсээ өөр салбар руу шилжих нь яагаад эрсдэл биш боломж вэ?

    Мэргэжлээсээ өөр салбар руу шилжих нь яагаад эрсдэл биш боломж вэ?

    Би энэ мэргэжлээр л ажиллах ёстой, шинэ салбарт орвол бүгдийг тэгээс эхлэх шаардлагатай. Хэдэн хүн ингэж бодсоноосоо болоод өөрийн өсөлт болон чадваруудаа хязгаарлаж байгаа бол оо?

    Өнөө цагт олон мянган хүн өөр салбар руу зоригтой шилжиж, илүү утастай биш, утгатай ажилд орж, өөрт тохирох орчноо нээж байна. Та ч мөн тэдний нэг байж болно.

    1. Мэргэжлийн шилжилт бол дэлхийн тренд

    LinkedIn-ийн 2023 оны судалгаагаар, хэрэглэгчдийн 32% нь сүүлийн 5 жилд мэргэжлээ өөрчилсөн байна.
    2020 оны COVID-ийн дараа энэ тоо огцом өссөн ба хүмүүст “би өөр зүйл хийж чадна” гэдгийг ойлгох боломж олдсон.
    Тэр дундаа хэрэглэгчийн үйлчилгээ → технологи эсвэл сургалтын салбар → хүний нөөц → захиргааны чиглэл рүү → ложистикийн салбарт шилжих зэрэг чиглэлүүд хамгийн их шилжилттэй байжээ.

    2. Туршлагаас ч илүү үнэт зүйл бол “дасан зохицох чадвар”

    Орчин үеийн ажил олгогч нар шинэ орчинд түргэн дасах, сурч хөгжих чадварыг илүү үнэлдэг болсон. Шинэ салбарт орохын тулд төгс мэргэжилтэн байх албагүй — нээлттэй сэтгэлгээ, тууштай байдал, харилцаа илүү чухал. Бид олон жил “мэргэжилтэй хүн” гэж ойлгож ирсэн ч, өнөө үед “чадварлаг хүн” гээдэг илүү үнэ цэнтэй болоод байна.
    Жишээ нь:

    • Багш байсан хүн харилцааны өндөр ур чадвараа ашиглаад хүний нөөц, сургалтын зохицуулагч, боловсролын зөвлөх болон хөтөлбөр сайжруулагч болж хөрвөж  болно.

    • Үйлдвэрийн ажилтан байсан хүн чанарын хяналт руу, улмаар материалын техник хангамж буюу logistics чиглэл рүү өсөж чадна.

    • Компютерийн шинжлэх ухааны/CS ажилтан өөрийн хэрэглэгч ойлгох чадвараа ашиглаад UX дизайнер, дата аналист болох боломжтой.

    Туршлагаа “чадварт хөрвүүлж” хардаг хүн амжилтад ойртоно.

    3. Шинэ салбарт орж буй хүмүүс юунд бэлдэх ёстой вэ?

    • Өөрийгөө таних: Та юунд дуртай вэ? Ямар орчин танд таалагддаг вэ? Хэнтэй хамт ажилламаар байна вэ?

    • Чадвараа жагсаах: Танилцуулгадаа зөвхөн өмнөх ажлаа бус, хийж байсан том жижиг гэлтгүй төслүүдээ дурдаж үүнээс олж авсан чадваруудаа (шийдвэр гаргах, баг удирдах, цаг зохицуулах гэх мэт) гаргаж ирэх

    • Жижигээс эхлэлээс бүү ай: Цалингүй дадлага, анхан шатны гэх мэт үгс таныг “доош нь” хийж байгаа хэрэг биш харин ч энэ бол шинэ салбарыг таньд нээж буй” хаалга” гэж хүлээж авах хэрэгтэй.

    4. Монголд мэргэжилээ сольсон хүмүүсийн зарим жишээ:

    • Сараа (29 настай): Банкны теллер байсан ч, хүмүүстэй харилцах чадвараа ашиглан хүний нөөцийн мэргэжилтэн болсон.

    • Төмөрөө (32 настай): Үйлдвэрийн шугамын ажилтан байсан ч, логистикийн курст суралцаж, агуулах зохицуулагч менежэр болсон.

    • Гэрэлмаа (24 настай): Хэрэглэгчийн үйлчилгээний салбарт ажиллаж байсан ч, англи хэлний мэдлэг дээрээ тулгуурлан олон улсын компанид алсаас ажиллаж орлогоо сайжруулсан.
      Эдгээр хүмүүс бүгд нэг зүйлээр ялгарч чадсан нь зоригтой эхэлсэн.

    Дүгнэлт
    Мэргэжлээ өөрчлөх нь айдас биш — өөрийгөө шинээр таних боломж юм.
    Өнөөдөр олон компани “диплом биш, чадвар”-ыг чухалчилдаг болсон нь шинэ зам хайж буй хүмүүст хаалга нээж өгч байна. Танд тохирох салбар байж л байгаа — зүгээр л эхэл. Хэрвээ та мэргэжлээ солих тухай бодож байгаа бол энэ бол анхаарал хандуулах дохио. Бага багаар бэлд. Өөртөө итгэ. Боломж ирэхэд нь зөв цагт хүлээж авч чаддаг бай.  Шинэ боомжоо www.lambda.global дээр бүртгүүлээд өөрт тохирсон салбарыг AI тусламжтай олоорой.

    Чи бол мэргэжил биш — чи бол чадвар, сэтгэлгээ, ирээдүй.